skanowanie0006

r

Średniowiecze

Zagadnienie	Podstawowe informacje
Czas (rwania	W Europie: od 476r. - upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego, (inne proponowane daty to: 306 -wstąpienie na tron Konstantyna Wielkiego, 395 - śmierć Teodozjusza Wielkiego) do I453r. - zdobycie Konstantynopola przez Turków), (inne proponowane daty to: 1450r. - wynalezienie druku,I492r. - odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba i 1.517r. - wystąpienie Marcina Lutra). W Polsce: przyjmuje się zakres od końca X w. do schyłku XV w. (lub do 1543) i wyróżnia trzy podokresy: ■    X-XIII w. (od powstania państwa polskiego do końca okresu rozbicia dzielnicowego) ■    XIV w. (jednoczenie się państwa polskiego, pierwsze próby literackie w języku polskim) ■    XV w. (kształtowanie się wspólnego języka literackiego, liczne już utwory w języku polskim)
Nazwa epoki	Średniowiecze to polski odpowiednik łacińskiej nazwy. Nazwa pochodzi od łacińskiego: medius acvus- wiek średni, media aetas - wieki średnie. Zaczęła funkcjonować w XVII wieku i wiązała się z negatywną oceną dorobku epoki, gdyż została wprowadzona, aby zaznaczyć obniżenie poziomu kultury między wielkim antykiem a wielkim renesansem. Dziś nazwa epoki pozbawiona jest pejoratywnego znaczenia. Nazywana też epoką „miecza i krzyża” lub „korony i tiary” — określenia związane z ośrodkami władzy.
Filozofia	* Pod przemożnym wpływem religii, gdyż najważniejsze autorytety to Biblia i pisarze kościelni. ■    Ogromny wpływ wywierają poglądy filozoficzne Arystotelesa i jego komentatorów ■    Zwrócona ku sprawom wiecznym, istocie bytu dlatego doczesność podporządkowana jest wieczności. ■    Powstają wielkie syntezy całości filozofii i teologii - tomizm (św. Tomasz z Akwinu - synteza chrześcijaństwa z arystotclizmem), augustynizm (św. Augustyn - synteza chrześcijaństwa z platonizmem), franciszkanizm (św. Franciszek z Asyżu - afirmacja świata, pochwala wszelkiego stworzenia). ■    W ramach scholastyki (podstawowa filozofia chrześcijańska średniowiecza) wykształca się precyzyjny język filozoficzny. ■    Obecny jest także mistycyzm, dążący do bezpośredniego poznania Boga poprzez uczucie i kontemplację, znajdu jący oparcie w religii (liczni święci-mistycy) i w filozofii neoplatońskiej. Twórcą mistycyzmu średniowiecznego był św. Bernard.
Sztuka	■    Ma charakter dydaktyczny, gdyż służy religii i przesiąknięta jest motywami religijnymi. *    Średniowieczne malarstwo nie naśladuje rzeczywistości, lecz za pomocą alegorii, symbolu, znaków ukazywało relacje Bóg - człowiek (czyli odejście od klasycznych norm sztuki, bo w ierne naśladowanie zastąpione zostało ekspresją uczuć). ■    Najważniejsze tematy sztuki to: śmierć i cierpienie. *    Dwa wielkie style w architekturze: romański (powstał we Francji u schyłku X w. i utrzymał się w Europie do połowy wieku XIII) i gotycki (pojawił się około połowy XIII w. w północnej Francji i przetrwał w całej Europie do końca XV w.) ■    Wybitni malarze tych czasów: Giotto di Bondone, Jan van Eyck, Hans Memling. Hieronim Bosch, Pieter Bruegel starszy.
Zagadnienia polityczne	W Europie: ■    rywalizacja dwóch ośrodków władzy: papiestwa i cesarstwa niemieckiego o prymat *    przez długi czas przewaga Kościoła (hegemonia - przewodnictwo, prymat, przeważając}’ wpływ, dominacja) ■    moment połączenia się obu ośrodków to wyprawy krzyżowe na półwysep Iberyjski (na zachód, by walczyć z Maurami) i walka o odzyskanie grobu Chrystusa (na wschód). W Polsce: ■    przez znaczną część okresu brak jedności politycznej, niezależność poszczególnych książąt *    św iadomość jedności Królestwa Polskiego trwa nawet w okresie rozbicia dzielnicowego (arcybiskupstwo gnieźnieńskie łączy wszystkie polskie dzielnice, wspólny język polski, polityczne poczucie wspólnej chlubnej przeszłości umacniane przez kronikarzy) ■    okresy zagrożenia zewnętrznego (w XIII-XV w. najazdy Tatarów i pogańskich Litwinów, kolejne wojny z Krzyżakami, zagrożenie ładu w okresie wojen husyckich w 1. poi. XV w.
Sytuacja społeczna. czynniki gospodarcze	W Europie: ■    podział społeczeństwa na stany różniące się pozycją społeczną i uprawnieniami, mający mi różne zainteresowania, obyczaje i tryb życia (chłopi, mieszczanie, duchowieństwo, rycerstwo, które w ciągu XIII i XIV wieku przekształciło się w szlachtę) *    te same założenia we wszystkich krajach europejskich (religia chrześcijańska, łacina) W Polsce: ■    feudalny system społeczny: wyraźnie wyodrębnione stany o znanych prawach i obowiązkach ^e prawo zwyczajowe, oparte na przywilejach nadawanych poszczególnym wsiom, miastom, grupom ludności (niejednolite nawet w skali jednej dzielnicy) *    w społeczeństwie dominuje stan szlachecki (rycerski) = mieszczaństwo jest nieliczne, w większości niepolskie (gl. niemieckie) i mało znaczące

i