5834794131

Barok

Zagadnienie	Podstawowe informacje
Czas trwania	umownie: 1584-1740 (lub do roku 1764, czyli do początku panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego)
Filozofia	-    następuje ożywienie postaw religijnych; człowiek musi się jasno opowiedzieć za doczesnością lub wiecznością: świadomość dramatyzmu wyboru -    ściera się racjonalizm (Kartezjusz) i mistycyzm (prądy związane z kontrreformacją)
Sztuka	-    unika renesansowej harmonii i regularności, jest kontrastowa, ozdobna; dąży do niezwykłości i ekspresji, a później coraz bardziej do elegancji i wytwomości -    programowo łączy różne rodzaje sztuki (np. opera) i różne wątki (np. orientalne) -    główne nurty w Polsce to barok szlachecki i dworski
Zagadnienia polityczne	-    początkowo silna pozycja międzynarodowa Polski -    1648-1667 spustoszenie i wyludnienie całego kraju: wojny kozackie, potop szwedzki, najazd moskiewski, napady tatarskie, zagrożenie tureckie i in. -    od początku XVIII w. popadanie w coraz większe uzależnienie od sąsiadów
Sytuacja społeczna, czynniki gospodarcze	-    władza państwowa jest stopniowo coraz słabsza; stale rośnie rola magnaterii -    kształtuje się specyficzny model szlachcica-Polaka: rozkwit kultury sarmackiej -    ogół szlachty pochwala demokrację szlachecką (liberum veto, wolna elekcja) -    mieszczaństwo traci znaczenie, chłopi tkwią w jarzmie systemu pańszczyźnianego -    w życiu publicznym zdecydowaną przewagę uzyskuje katolicyzm -    szkolnictwo rozwijają jezuici, dostosowując je do oczekiwań szlachty -    postępuje kryzys ekonomiczny: miasta podupadają, zastój na wsi, wojny -    sztuka drukarska podupada, ale szeroki obieg ma literatura religijna i kalendarze
Wpływy zewnętrzne, język literatury	-    impulsy kulturowe płyną do Polski głównie z krajów katolickich, m.in. z Francji -    w sarmatyzmie pojawia się fascynacja kulturą Wschodu (Turcja, Persja) -    literatura uprawiana jest i po polsku, i po łacinie -    styl makaroniczny uchodzi za dowód ogłady towarzyskiej i wykształcenia
Cele i główne cechy literatury	-    duża rola literatury dydaktycznej (gł. literatura religijna) -    literatura świecka ma zadziwić i zaskoczyć, wywrzeć wrażenie na odbiorcach -    gustuje w wyszukanych środkach wyrazu: w skomplikowanej konstrukcji, niebanalnym słownictwie, lubuje się w zaskakującym rozumowaniu i sprzeczności
Tematyka	-    refleksyjno-filozoficzna (pojęcie vanitas: próżności ludzkich trosk i namiętności, zwłaszcza w obliczu śmierci) -    dworska (często tematem jest „miłość dworska”) lub ziemiańska, często błaha, będąca pretekstem do okazania kunsztu literackiego -    obecne elementy przygodowe, awanturnicze (np. pamiętniki, relacje z podróży)
Typ autora	brak jednego obowiązującego wzorca; w praktyce często człowiek wykształcony, nie dbający zbytnio o swoją popularność; często ziemianin, dworzanin, żołnierz
Typowy bohater	dworak: wyrafinowany, wielbiciel życia, uciech dworskich, skłonny do refleksji sarmata: ziemianin, tradycjonalista, patriota, gorliwy katolik, dobry kompan
Zasady poezji	panuje sylabizm; utwór poetycki ma być dowodem kunsztu artysty, stąd poezja pełna wyszukanych konceptów; przeważają krótkie formy liryczne
Uprawiane gatunki literackie; najbardziej znane dzieła	sonet: Jan Andrzej Morsztyn Do trupa sielanka: Szymon Zimorowic Roksolanki to jest ruskie panny epopeja: Wacław Potocki Transakcja wojny okocimskiej pamiętnik: Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki hagiografia: Piotr Skarga Żywoty Świętych kazanie: Piotr Skarga Kazania sejmowe romans: Samuel Twardowski Nadobna Paskwalina