str005

Zulo/ymy, że lego typu instrument ma indeks odczytowy /iiujdu|i|cy się w linii pionu przechodzącej przez środek S koła pionowego. Na podstawie rysunków 1.2 oraz 1.3 mamy

a = 90° — R,    (1.2)

a = R_p — 270°    (1.3)

gdzie: a — poprawna wartość kąta pionowego,

R, — odczyt koła zrektyfikowanego dokonany przy KL; R_p — odczyt koła zrektyfikowanego dokonany przy KP;

przy czym zarówno R,, jak i R_p uzyskano po uprzednim doprowadzeniu do górowania pv« lici / y k a I i bel i koliinacyjnej. Koło wierzchołkowe uważamy tu za zrektyfikowane, jeśli indeks odczytowy leży w linii pionu przechodzącej przez środek S tego koła i oś celowa zajmuje położenie 0° — 180°.

Dysponując więc instrumentem z kołem zrektyfi kowanym, poprawną wartość kąla pionowego a obliczamy z odczytów R, korzystając ze wzorów (1.2) i (1.3).

Często jednak, mimo zgrania obrazów końców pęcherzyka libeli kolima-cyjnej, indeks odczytowy nie znajduje się w linii pionu, lecz jest od niej odchylony o niewielki kąt M, zwany błędem indeksu. Mówimy wtedy, że koło wierzchołkowe nie jest zrektyfikowane. Przyjmując, że przy KL indeks umieszczony w lewym dźwigarze jest przesunięty w kierunku obiektywu, na podstawie rysunku 1.4 mamy

a = 90° — O_l + M    (1.4)

gdzie: a — poprawna wartość kąta pionowego,

O, — odczyt koła niezreklylikowanego dokonany przy KI .

M — błąd indeksu.

1*0 przechyleniu lunety pto/ muli, przy KI* (rys. 1.5) indeks znajduje się

,, dźwigarze prawym, odchylony u taz ml .......ii o kip M w kierunku okularu. Mamy

*vlł'dy. /godnie z rysunkiem

ot ()„ 270° — M    (1.5)

pi v e/.ym O_p oznacza tu odczyt kola uiczrektyfikowanego, dokonany przy KP.

C^Z) kl	^71 KP
V / \	o 1 1/ A / '\ i// \ 4—¥-4- V4v v
\ / ) o\/ lĄ yo
°L --indeks	^P -indeks
Rys. 1.4	Rys. 1.5
lak widać, instrumentem z niezrektyfikowanym kołem wierzchołkowym można i\ \ /.nnezyć poprawną wartość kąta pionowego, korzystając ze związków (1.4) i (1.5), a których występuje wartość błędu indeksu M. Ponieważ każdorazowe jej uwzględ

ulanie przy obliczaniu poszczególnych kątów byłoby uciążliwe, podamy sposób

.....mięcia lej niedogodności.

Wprowadzimy oznaczenia

oc_L = 90° — O,    (1.6)

a_P = 0_P —270°    (1.7)

i podstawimy je do (1.4) i (1.5), otrzymując

a = a_L + M a = a_P — M

iktjd, po zsumowaniu stronami

2a = a_L + a_P

oni/

a"i(«L + «p)    (1.8)

lak widać, średnia arytmetyczna / wielkości /, i ot,, jest poprawną wartością kąltl pionowego. Obserwacje trzeba jednak w \ konni' przy obu położeniach kola pionowe