str06901

— wielkie zasługi dla oświaty. Byl nim smutnej poniekąd pamięci margrabia Aleksander Wielopolski, „dyktator" Królestwa, ideolog polityki ugodowej z Rosją, „winowajca powstania". Ten bezwzględny absolulysta, nieustępliwy doktryner w polityce, nic tylko dokonał wielu ważnych reform w dziedzinie uporządkowania szkolnictwa w Królestwie Polskim, ale przyczyni! sie walnie do stworzenia po 30 latach

Józef Maksymilian Ossoliński, wielki fundator Ossolineum (współczesny rysunek z natury).

przerwy (ho dawny Uniwersytet Warszawski, założony w 1810 r., upadł po 1831 r.) nowego Uniwersytetu Warszawskiego, tzw. „Szkoły Głównej"; uczelnia ta obsadzona znakomitymi siłami profesorskimi, mimo krótkiego istnienia swego (do 1809 r.), stała się ogniskiem nowoczesnej polskiej myśli naukowej; tutaj zrodzi! się tak głośny po 1803 r. prąd p o z y I y w i s t y c z n y; stąd wzięły swój nowoczesny początek pewne gałęzie nauki polskiej (filozofia, nauki matematyczno-przyrodnicze, historia literatury).

Od    poi i t y ków-oś wial ow

co w, którzy niejako z mocy swego stanowiska urzędowego opiekowali się kulturą, przejdźmy do wielkich fundatorów instytucji kulturalnych.

Komuż dzisiaj nie jest znane, choćby z nazwy, lwowskie Ossolineum, jedna z najbogatszych książnic w Polsce, ostoja ruchu naukowego na Ziemi Czerwieńskiej? Założył je w 1817 r. czcigodny Józef Maksymilian Ossoliń-s k i, magnat polski, przebywający u dworu wiedeńskiego, nawet zaprzyjaźniony z austriackim cesarzem. W ciemną noc ucisku germanizacyjnego w b. Galicji, gdy tylko od czasu do czasu wybłyskiwaly iskierki polskich wysiłków na polu oświa-

62