tpn 1 22486001

L. KRZYWICKI: CHARAKTKRYSTYKA FIZYCZNA LUDNOŚCI ZIEM POLSKICH 539

Poiskiem, wyróżnia się niską wielkością w^rskaźnika piersiowego: bielski 50-9, sokolski 505, a strefa ta od powiatu kobryńskiego 50-6, i brzeskiego 510, ciągnie się przez całą białoruszczyznę ku Dnieprowi: Słonimski 51^-9, piński 5P8, nowogrodzki 512, oszmiański 515, wilejski 515, miński 501, słucki 517 (?), bobrujski 516, mozyrski 512, rzeżycki 512.

Rozbiór kształtowania się wskaźnika piersiowego na całej przestrzeni badanej wykazuje, że położenie geograficzne tworzy w tym razie czynnik rozstrzygający, pod położeniem zaś geograficznem ukrywa się ciągłość i jednolitość typów antropologicznych. Najważniejsza, że w powiatach rdzennie polskich, gdzie wzrost jest niższy, jak na Mazowszu starem, częściowo w Małopolsce, Wp nietylko nie ma wartości niskiej, ale raczej wysoką. Dowód to, że ów niski wzrost bynajmniej nie jest wyrazem jakiejś wątłości organizmu, jakiegoś zwyrodnienia, lub w końcu niedorozwoju (bo wzrost dorosłych nie odbiega tutaj od wzrostu popisowych), albowiem idzie w parze z mocną budową piersi. Wzrost taki, to cecha rasowa. Przeciwnie, dzielnice niskiego wskaźnika piersiowego pokrywają się poniekąd, przynajmniej nad Bugiem i na wyżynie pomiędzy Wartą a Wisłą, z dzielnicami wyższego wzrostu, a ta odpowiedniość byłaby jeszcze większą, gdybyśmy pod uwagę wzięli liczby dla wzrostu tylko za jeden r. 1875. Istnieją naturalnie odchylenia, ale nie o tyle poważne, ażebyśmy nie skłaniali się do wniosku, iż właśnie w dzielnicach, wyróżniających się w^r wieku popisowym większą wysokością ciała, organizm jest jeszcze daleki od swojej dojrzałości, a w lęc, że klatka piersiowa będzie się rozrastała, a może przybywało i wzrostu. Najtrudniejsza sprawa z powiatami, które przy wproście niskim wykazują niski wskaźnik piersiowy: Powiśle od Mińska aż do granicy, Sandomierskie, Kieleckie i inne. Trzeba przypuścić, iż albo przy ustalonym wzroście klatka piersiow^ra nie osiągnęła rozwoju swego należytego (Opatowskie, Mazowieckie), albo że i wzrost jeszcze nie ustalił się, co popiera fakt wysokiego wzrostu dla dorosłych w Puławskiem.

§ 30. W wyniku ostatecznym winniśmy przyjąć, iż wzrost średni ludności polskiej w obrębie dzielnic rdzennie polskich, waha się dla mężczyzn dojrzałych około 1650 mm., a może jest o parę milimetrów niższy lub w yższy, tj. dosięga zaledwie średniego wzrostu, wyprow adzonego dla całego rozwoju ludzkiego. Usiłowano taki wzrost położyć na karb zwyrodnienia, a sprawa ta w swoim czasie stworzyła żyw^rą wy (pianę zdań (por. Wł. Wścieklica: »Czv się wyradzamy: Stan sił fizycznych i zdrowia ludności Galicyi i Królestwa Polskiego«, Warsz. 1888). Niewątpliwie dobrobyt, może nawet budowa geologiczna okolicy, może jeszcze inne czynniki oddziaływują na wzrost. O tern