10156 pic 11 07 015223

432

Przedmieścmm; ^{yCn 1} P^ot?znych knrr.    ••    ^

^r°^Sd^nie' ^da^na^T¹"^ “ "»

kor_Por_{acH kló};_y\⁹l ?sklu_Vwne ,_owa "^«_{s gdy Lo}*

as^-y    ^

«opańs_tw:X^a:r^aSta^ez_DOC ,.

Q

-i

ró“^W2^kp_a~ PWiądzc,pr_awo '^y'^k° ^dwoKm IZkhloi ^{PrZySpkszcnil}

%v^ci^^7^{m b}^trr; -

^k»ro ny ^T'“■**£ ™"°!™ ™««o^ "'^ WWW

^ma,e dochody7c2_C^,z ^POZOS,awiala drobne ^m'^aSt’    gminv" I

gatów miejskL ^{e god}”ości adm ^{b J m,e}J^sco\vei szlarh? ^{y ła} ilekroć 7h^J z’ ^regidores fk„ ^{d n,strac}J¹'iokaJne.-t .. ^{hcie Wc}ale n

^k^s^c4^r^m“

W's„²_er^iat ^pomS ^pofow_? P“¹ch rosat

Wik X/V n- ^{J 2nane}J jako crf ^{k b} królewski i Li ^y ’ ^OWn,ez na

miastem. Zbyt ludnymi miastami wypadało jednak rządzić, przynajmniej od czasu do czasu, choćby z pewnej odległości. Filip II przebywał stale w Eskurialu, gdy Madryt był jeszcze w zalążku. Później książęta bawarscy mieli siedzibę w Nymphenburgu, Fryderyk II w Poczdamie, cesarze austriaccy w Schoenbrunnie pod Wiedniem. Wróćmy do Ludwika XIV, który nie zapomniał bynajmniej o zaakcentowaniu swojej władzy w samym Paryżu. To za jego czasów zbudowano dwa wielkie place królewskie, place des Victoires i Vendóme, a także rozpoczęto „cudowną budowę” Inwalidów. Dzięki niemu Paryż, wzorem miast barokowych, otworzył się na otaczającą wieś szerokimi drogami dojazdowymi, po których mknęły sznury powozów i gdzie organizowano parady wojskowe. Jeszcze ważniejsze z naszego punktu widzenia było utworzenie w roku 1667 urzędu naczelnika policji, o niezwykle szerokich uprawnieniach. Drugi z ludzi sprawujących ów urząd, markiz d’Argenson, mianowany na to wysokie stanowisko w roku 1697, „wprawdzie nie utworzył tej machiny w jej dzisiejszym kształcie — wyjaśnia Sebastian Mercier — lecz on pierwszy puścił w ruch jej główne sprężyny i tryby. Mówią nawet, że owa machina obraca się dziś sama.”⁸³

Rozmaite drogi ewolucji

Ewolucja miast nie nastąpiła sama przez się, nie była zjawiskiem endogennym, odbywającym się w izolacji. Zawsze natomiast była odbiciem procesów społecznych ograniczających ją od wewnątrz i od zewnątrz; z tego punktu widzenia nasza klasyfikacja jest zbyt uproszczona. Sprawdźmy jednak, jak działa ona w odniesieniu do obszarów poza Europą Zachodnią.

a) Miasta Ameryki kolonialnej — a raczej Ameryki hiszpańskiej; miasta angielskie stanowią bowiem przypadek oddzielny, ponieważ muszą zaistnieć samodzielnie, wyodrębnić się z pustkowia, na jakim powstały, z wilderness, aby znaleźć swoje miejsce w świecie; są to, jeśli tak można rzec, miasta średniowieczne. Natomiast w Ameryce hiszpańskiej losy miast były prostsze, ściślej określone. Wzniesione, jak rzymskie obozowiska, między czterema wałami ziemnymi, były siedzibami garnizonów zagubionymi w rozległych, wrogich przestrzeniach, powiązanymi nawzajem powolnymi środkami transportu, których szlaki wiodły przez ogromne, puste obszary. W epoce, gdy praktycznie w całej Europie zapanował model miasta średniowiecznego z warstwą uprzywilejowanych obywateli, dziwną koleją losu w Ameryce hiszpańsko-portugalskiej zwyciężył model antyczny, prócz wielkich miast, które były stolicami wicekrólów, jak Meksyk, Lima, Santiago de Chile, Sao Salvador (Bahia), czyli organizmami oficjalnymi i już wówczas pasożytniczymi.

Nie było w ówczesnej Ameryce miast handlowych lub co najwyżej wystę-