11163 P3100016 (2)

Wojciech Wrzesiński

170

0    niepodległości, stosując często metody barbarzyńskie w wyniszczaniupoH skiej ludności cywilnej. Wiosną 1947 roku, kiedy wcześniej w niewyjaśnionycl I do końca okolicznościach w zasadzce oddziału ukraińskiego zginął generał Karoli Świerczewski, podjęto decyzje, prawdopodobnie z inspiracji Moskwy, o przeprowadzeniu akcji „Wisła". Oznaczała ona, na zasadzie odpowiedzialności zbioro-l wej, przeprowadzenie przy użyciu siły, wysiedlenia wszystkich Ukraińców, bez! względu na ich postawy na tereny ziem zachodnich i północnych państwa pol-1 skiego. Wydano też przepisy wobec grup przesiedleńców z akcji „Wisła” o ograniczeniach w korzystaniu z konstytucyjnych praw obywatelskich obowiązujących ■ wówczas w Polsce.

Zakończenie wojny, nowe granice państwa polskiego, wyzwolenie z obo-1 zów koncentracyjnych, zapewnienie polskim robotnikom przymusowym prawa 1 dowolnego wyboru miejsca zamieszkania uruchomiły wielkie przemieszczenia I Polaków w Europie. Wielu polskich emigrantów po wojnie nie chciało wracać 1 do kraju rządzonego przez komunistów. Rząd Rzeczypospolitej na Obczyźnie |

1    polskie siły polityczne z nim związane nie chciały się podporządkować dyktatowi jałtańskiemu i wracać do kraju zniewolonego przez siły komunistyczne. Podobne stanowisko zajęła większość stopniowo demobilizowanych Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie wraz z licznymi grupami powstańców warszawskich, którzy poszukiwali dla siebie możliwości osiedlenia się poza krajem. Reemigracja w latach 1945-1950 objęła tylko część Polaków, których warunki wojenne wyrzuciły poza granice Polski. Masowe były natomiast przesiedlenia Polaków z włączonych w granice Związku Sowieckiego terenów polskich kresów wschodnich oa ziemie zachodnie i północne przekazane pod polską administrację decyzjami międzynarodowymi w latach 1945-1948. Towarzyszyło temu wysiedlanie całej ludności niemieckiej z Polski, zgodnie z postanowieniami międzynarodowymi, dotyczącymi także innych krajów europejskich, w których po wojnie pozostały grupy ludności niemieckiej. Po wojnie czynniki międzynarodowe, na zasadzie odpowiedzialności zbiorowej, uznając odpowiedzialność narodu niemieckiego za wojnę, jej przebieg i charakter, ograniczyły między innymi ich prawa do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania.

Od 1950 roku migracje zewnętrzne ludności polskiej przejściowo prawie całkowicie zamarły. Dopiero w 1955 roku podjęto starania o odrodzenie reemigracji wśród Polaków przebywających na wychodźstwie z powodów politycznych. Zorganizowana szeroka akcja propagandowa przez polskie środowiska w kraju przyniosła początkowo niewielkie rezultaty. Nie chciano wracać do kraju rządzonego przez władze powołane z nadania stalinowskiego, biednego, zniszczonego przez wojnę. Reemigracja z krajów zachodnich nieco ożywiła się dopiero po zmianach października 1956 roku. ale nie spowodowała i tak zasadniczego zmniejszenia liczebności polskiej emigracji politycznej. W 1955 roku ponownie została wznowiona reemigracja Polaków ze Związku Sowieckiego. Trwała ona do 1958 roku. Ale w państwie tym jeszcze pozostały liczne skupiska ludności

I . _k]ej po polski powróciło wówczas, jak szacowano, zaledwie około 15% Po-f Łw pozostających w Związku Sowieckim. Na terenie ZSRR według wyników | oficjalnego spisu (zaniżonych), pozostało jeszcze około 1380 tys. osób deklarujących narodowość polską.

W latach 1950-1961 za granicę wyemigrowało ponad 370 tys. osób, a reemi-gfowało około 280 tys. W latach sześćdziesiątych odżywała, ale w niewielkim stopniu, emigracja zarobkowa, ale miała ona charakter okresowy. Emigracja za-I robkowa pomimo trudności paszportowych była zdecydowanie wyższa niż re-P emigracja. Kiedy w latach siedemdziesiątych przepisy paszportowe w Polskiej Republice Ludowej nieco rozluźniły się, emigracja zarobkowa szybko wzrosła, przewyższając zdecydowanie reemigrację. W chwili ogłoszenia stanu wojennego poza granicami kraju pozostawało około 500 tyś. obywateli polskich, przede wszystkim na zasadach emigrantów zarobkowych, przy przewadze kobiet Po zniesieniu stanu wojennego w latach 1986-1989 wyemigrowało prawie 130 tys. osób, w zdecydowanej większości jako emigranci zarobkowi, ale zarazem _| będący swoistymi emigrantami politycznymi. Emigrowali wówczas Polacy zazwyczaj młodzi, dobrze przygotowani zawodowo, którzy nie widzieli dla siebie przyszłości w ówczesnych warunkach politycznych. Część z nich powróciła do kraju po rozpadzie systemu komunistycznego.

W ostatnich latach emigracja na stałe z Polski stabilizuje się na poziomie 20-25 tys. osób rocznie, nie rejestrując okresowych wyjazdów na kilka miesięcy -wielokrotnie liczniejszych. Trudna sytuacja bytowa, a jednocześnie możliwości zatrudnienia na lepszych warunkach niż w kraju decydowały jednak o stosunkowo licznych wyjazdach osób o wysokich kwalifikacjach zawodowych, z niewielkimi nadziejami na ich powrót do Polski.

Migracje w Polsce nie miały charakteru naturalnego, były zazwyczaj regulowane sztucznymi normami prawnymi, dostosowanymi do bieżących potrzeb politycznych. Dla półwiecza 1944-1995 bilans migracji zagranicznych mieszkańców Polski wykazuje nadwyżkę emigracji nad reemigracją wielkości prawie 1,2 min osób. Ale dopiero przemiany po 1990 roku spowodowały, że w Polsce zaistniała normalna międzynarodowa cyrkulacja siły roboczej, znajdująca wyraz w emigracji zarobkowej. Obserwuje się wzrost emigracji zarobkowej, przy jej stabilizacji w nowych miejscach zamieszkania.

W miejsce wychodźstwa powstają skupiska Polonii, która przechodzi pogłębione procesy asymilacji, wtapiając się w społeczności państw zamieszkania Liczbę Polonii, w większości już stałej, bez aspiracji reemigiacyjnych, a coraz mocniej asymilującą się z większością dominującą w kraju zamieszkania szacuje się na 8 do 12 min osób. Tradycja i przywiązanie do ziemi ojców i dziadów często nie przeszkadzają procesom asymilacyjnym, tworzeniu się nowej, wielowarstwowej tożsamości narodowej.