14706 skanowanie0042 (13)

114 Część I. Co zrobić z kontrowersjami dotyczącymi świata społeczego dycyjnymi podmiotami społecznymi. Ale tylko chwila wystarczy, by zniknęły z pola widzenia. Dlatego też badanie innowacji i kontrowersji stało się jednym z pierwszych uprzywilejowanych miejsc, w których przedmioty utrzymują się nieco dłużej jako widoczni, rozproszeni, dający się opisać mediatorzy, zanim staną si^niewidocznymi, aspołecznymi zapośredniczeniami.

Po drugie, nawet najbardziej rutynowe, tradycyjne i milczące v narzędzia przestaje się traktować jako oczywiste, kiedy zajmują; się nimi użytkownicy, którzy z powodu mechanizmów wytwarzania dystansu są ignorantami i niezdarami - dystansu w czasie, jak w archeologii, dystansu w przestrzeni, jak w etnologii, dystansu w umiejętnościach, jak podczas uczenia się. Chociaż powiązania mogą nie wystarczyć do wyśledzenia samej innowacji, przynajmniej dla badacza, wytworzona zostaje sytuacja nowości, poprzez zaburzenie zwykłego przebiegu działania jakimiś dziwnymi, egzotycznymi, archaicznymi czy tajemniczymi narzędziami. W tych spotkaniach przedmioty na chwilę stają się mediatorami, by wkrótce zniknąć ponownie przez posługiwanie się nimi w wiedzy specjalistycznej, udomowianie ich czy nieużywanie. Każdy, kto próbował zrozumieć instrukcję użytkownika wie, jak czasochłonne - i jak żmudne - jest czytanie tego, co ironicznie nazywa się „rysunkiem przedstawiającym montaż” (as-sembly drawing)²⁹.

Trzeci rodzaj sposobności dają wypadki, awarie i strajki; nie-V oczekiwanie, zupełnie milcząc, zapośredniczenia stająsię pełnymi mediatorami; nawet przedmioty, które minutę temu wydawały się w pełni automatycznie, autonomicznie funkcjonować bez udziału ludzkich podmiotów, wytwarzane są teraz przez tłumy rozpaczliwie przemieszczających się ludzi wyposażonych w ciężki sprzęt. Ci, którzy obserwowali, jak prom kosmiczny Columbia z najbardziej skomplikowanego ludzkiego instrumentu, jaki kiedykolwiek został złożony, nagle przekształcił się w deszcz szczątków

²⁹ Zob. Donald A. Norman (1988), The Psychology of Everyday Things, Donald Norman (1993), Things that Make Us Smart, Madeleine Akrich i Do-miniąue Bouiller (1991), ,JLe modę d’emploi: genese et usage”; oraz rozdział 6 w: Garfinkel (2002), Ethnomethodology's Program: Working Out Durkheim 's Aphorism.

■HK:

Gp ^:

Sfgift: 2recie źródło niepewności: przedmioty także posiadająpodmiotowość    115

UM-

p opadających, na Teksas, zdają sobie sprawę jak szybko przedmio-I ty zmieniają swój sposób istnienia. Szczęśliwie dla ANT, najnow-f sze pomnażanie „ryzykownych” przedmiotów zwiększyło liczbę | możliwych okazji, by usłyszeć, zobaczyć i odczuć, co mogą robić |' przedmioty, kiedy rozbijają innych aktorów³⁰. Oficjalne badania -■ odbywają się wszędzie, fantastycznie poszerzając naszą wiedzę ■ na temat tego, czym stały się powiązania społeczne we władzy technicznego oprzyrządowania. Tutaj raz jeszcze, brak materiału nigdy nie będzie powodem wstrzymania badań³¹.

Po czwarte, kiedy przedmioty znikają w tle na dobre, zawsze możliwe jest - choć trudniejsze - przeniesienie ich znowu w widoczne miejsce używając archiwów, dokumentów, wspomnień, H' zbiorów muzealnych itp., sztucznie odtwarzając za pomocą opisów [dokonanych przez] historyków stan kryzysu, w którym maszyny, urządzenia i narzędzia się narodziły³². W każdej żarówce można uwidocznić Edisona, a ogromny anonimowy Intel w każdym mikroukładzie scalonym. Już teraz historia technologii ' k powinna na zawsze obalić sposoby, na jakie opowiada się społeczne i kulturowe historie³³. Nawet najskromniejsze i najstarsze

³⁰    Pomnażanie tych „ryzykownych” przedmiotów jest kluczowym zagadnieniem książki Ulricha Becka (2004), Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Chociaż posługuje się on całkiem inną teorią społeczną, uwaga, jaką skupia na nowych formach obiektywności (tym, co nazywa „refleksyjną modernizacją” {ręflexive modernisation), sprawia, że jego innowacyjna socjologia prowadzi bliską rozmowę z ANT, zwłaszcza dzięki jej politycznym czy raczej .kosmopolitycznym” interesom.

³¹    Dzięki namnażaniu wypadków i poszerzeniu interesów demokratycznych, te źródła danych się zwielokrotniają. Zob. Michel Callon, Pierre Lascoumes i Yannick Barthe (2001), Agir dans un monde incertain. Essai sur la dimocratie techniąue; Richard Rogers (2005), Information Politic on the Web’, oraz Vaugham (1996), The Challenger Launch Decision.

³²    Spotkanie z książką Thomasa P. Hughesa (1983), Networks of Power. Electrification in Western Society, 1880-1930 było ważne, ponieważ Hughes powstrzymał się od podania wyjaśnienia za pomocą pojęć społecznego kształtowania technologii i ukuł wyrażenie „gładkiej sieci” (,jeamless web”). Zob. Thomas P. Hughes (1986), „The Seamless Web: Technology, Science, Etcetera, Etcetera”.

³³    Z tego powodu nie ma różnicy pomiędzy historią technologii a ANT, z wyjątkiem sytuacji, kiedy ujawniona jest jakaś teoria społeczna - ale często

/