15286 Pict0020 (4)

E^KTKmjKĄ^ijnn _u

nastawionego czasu oznajmiany jest impulsami świetlnymi. Do realizacji tego celu wystarczy w roli elementu wykonawczego zastosować lampę biurkową (najlepiej halogenową 50... I00W lub zwykłą z żarówką o mocy rzędu 100-200W), z reflektorem skierowanym w stronę śpiącej, niesłyszącej osoby.

Czasomierz zrealizowano w oparciu o scalony uniwersalny timer CMOS oznaczony na schemacie jako U1. Układ połączeń pozwala przypuszczać uważnemu Czytelnikowi, że kostka ta pracuje tutaj w' roli generatora mo-nostabilnego. Rzeczywiście tak jest. Zwarcie wejść programujących A,B (nóżki 12,13) z „plusem” zasilania zapewnia pracę timera z najwyższym stopniem podziału wewnętrznego licznika Ul. Ma to tę zaletę, że do otrzymania długich, tj. kilkugodzinnych czasów opóźnień wystarczy zastosować w obwodzie czasowym (C6, R7-R17, R5) kondensator stały i rezystory o stosunkowo niedużych wartościach rezystancji.

W opisywanym układzie żądany czas opóźnienia włączenia lampy sygnalizacyjnej ustawia się mikrowłącznikami SI-SIO we wspólnej obudowie. Z rezystorami R7-R17 o podanych opornościach można otrzymać opóźnienia w granicach od 5 minut do 20 godzin. Gdy wszystkie włączniki SI-SIO są rozwarte, czas opóźnienia jest najdłuższy, zwarcie wszystkich zmniejsza go maksymalnie. W zależności od ustawień poszczególnych włączników możliwe są następujące kombinacje: 5-55 minut ze skokiem co 5 minut, 1 -20 godzin ze skokiem co 5 minut.

Dokładność odmierzanych czasów jest zadowalająca. Zbędne jest więc stosowanie obwodu z rezonatorem kwarcowym. Dla opóźnień rzędu 5...60 minut odchyłki wynosiły od kilku sekund do kilku minut. Przy większych opóźnieniach zwiększały się proporcjonalnie w granicach kilku- kilkunastu minut. Są to wartości do zaakceptowania, zważywszy na fakt zastosowania typowych elementów o tolerancji wykonania 5% (rezystory) i 10-20% w padku kondensatora C6.

Przycisk kasujący S12 służy do zerowania czasomierza przed upływem ustawionego opóźnienia.

Pomocniczą część budzika stanowi generator astabilny. Wykonano go w oparciu o układ scalony CMOS 4047 (U2) wymagający do swego działania tylko rezystora R4 i kondensatora C4. Zadaniem U2 jest cykliczne włączanie i wyłączanie lampy sygnalizacyjnej, co znacznie podwyższa skuteczność budzenia. Kostka ta ma wbudowany dzielnik przez 2. Zastosowanie przełącznika Sili włączenie go pomiędzy wyjścia O i OSC (nóżki 10,13) umożliwi skokową zmianę częstotliwości sterowania lampą (szyb-ciej/wolniej). „Dwubiegowe” sterowanie lampą pozwoli dobrać częstotliwość przerywania światła według upodobań i reakcji użytkownika. Do tego samego przełącznika podłączona jest bez jakiegokolwiek rezystora szeregowego baza tranzystora Tl, który steruje przekaźnikiem wykonawczym RELI. Rezystor taki jest zbędny - jego rolę pełnią rezystancje wewnętrzne wyjść 10,13 U2 oraz ograniczona wydajność prądowa zasilacza beztransformatorowego.

Montaż i uruchomienie

Uwaga: Na niektórych elementach układu obecne jest pełne napięcie sieciowe 230V/50Hz! Początkujący elektronicy mogą montować i uruchamiać układ tylko w obecności doświadczonej osoby dorosłej, znającej się dobrze na elektronice i posiadającej wiadomości nl. udzielania pierwszej pomocy medycznej.

Wszystkie elementy układu, za wyjątkiem LED D3, znalazły swe miejsce na płytce drukowanej o rysunku ścieżek zamieszczonym we wkładce. Schemat montażowy przedstawia rysunek 2. „Uzbrajanie” płytki w elementy zaczynamy od wlutowania zwory „ZW”, rezystorów i kondensatorów, a kończąc na w lutowani u przekaźnika, bezpiecznika, przełącznika, włączników i wszystkich elementów półprzewodnikowych.

Ze względu na niezawodność nie polecam stosowania podstawek pod układy scalone. Jeśli ktoś już naprawdę musi je zastosować, to niech użyje tzw. precyzyjnych.

Bezpiecznik BI należy wlutować w płytkę za pośrednictwem dwóch uchwytów, co zapewni sprawną i szybką jego wymianę.

Do końcowych czynności montażowych należeć będzie wlutowanie w płytkę czterech izolowanych przewodów sieciowych. Drugie ich końce należy przykręcić do gniazdka i wtyczki sieciowej zawartej wewnątrz obudowy Z-27. Wewnątrz tejże obudowy należy przykręcić zmontowaną i podłączoną płytkę.

Diodę LED D3 osadzamy w otworze z przodu lub z boku obudowy tak, aby była widoczna z zewnątrz. Podłączamy dwoma izolowanymi przewodami z płytką pomiędzy punkty C i D.

Włączniki SI-S10 można wlutować wprost w płytkę lub za pośrednictwem około dwu...trzycentymetrowych odcinków drutu z przyciętych końcówek rezystorów (lub „sre-brzanka”). W tym ostatnim przypadku, przed wlutowaniem w płytkę nałożyć na tak przedłużone wyprowadzenia koszulki termokurczliwe lub odcinki izolacji. Analogicznie lutujemy przełącznik Sil i mikroswitch SI2. Niezależnie od wyboru sposobu wlutowania w płytkę, nad dziesięciokrotnym włącznikiem SI-SIO. mikroswitchem S12 i przełącznikiem SU powinny znajdować się otwory w górnej części obudowy. Umożliwi to zmianę czasu opóźnienia, regulację szybkości cyklicznego sterowania przekaźnikiem i reseto-wanie czasomierza z zewnątrz przez użytkownika.

Ciąg dalszy na stronie 56.

Wykaz elementów
Rezystory
R1 ............	...................220U/0.5W
R2.R3.R5.R6 .....	........................68k£2
R4.............	..................470k£2
R7.R17.........	.......................3,9kI2
R8.R9..........	.......................8,2k£2
R10............	........................24k£2
R11............	........................47kQ
R12-R14 ........	.......................100k£2
R16............	.......................390k£2
R15.R18 ........	.......................180k£2
Kondensatory
C1 ............	...........470nF/400V lub 630V
C2.............	...................4700pF/16V
C4 ............	.......................330nF
C3.C5..........	.......................220nF
C6............	.............1pF (zalecany MKT)
Półprzewodniki
D1 ............	....................1N4001-7
D2.............	...............diodaZenera 12V
D3.............	...........LED 3-1 Omm czerwona
D4..........	......................1N4148
Tl .............	.............BC548 lub podobny
Ul .............	......................CD4541
U2.............	......................CD4047
Pozostałe
S1-S10.........	...........DIPSWITCH 10-krotny
S11 ............	. .miniaturowy przełącznik hebelkowy
(1 styk przełączny)
S12............	..............microswitch 13mm
RELI ..........	....................12W2...3A
B1.............	........1-3A/250W WTA lub WTAT
PR1 ...........	...........mostek 400...800V/1A
Uchwyty na bezpiecznik, lutowane do druku

Elektronika dla Wszystkich Wrzesień 2004 51