17469 skanuj0008

/

Rozdział 1. Naukowy sposób poszukiwania związków między zmiennymi. Rodzaje badań

mentalnych. Przez lata zależność między paleniem papierosów i rakiem płuc była stwierdzania jedynie w badaniach korelacyjnych i można było ją podważać, dopóki w badaniach eksperymentalnych nie wykazano wpływu wyodrębnionej w dymie papierosów substancji, która powoduje raka.

Oba typy badań są więc wartościowe, choć prawdziwy eksperyment - czyli taki, który umożliwia poznanie relacji przyczynowej - jest nieoceniony.

Czytając o wynikach badań, trzeba umieć odróżniać badaniakorełacyjne od eksperymentalnych. Badania korelacyjne mówią jedynie o współwystępowaniu zmiennych, nie pozwalając na proste wnioskowanie przyczynowe*. Ostatnio można było przeczytać, że naukowcy z Uniwersytetu w Bristolu przeprowadzili trwające 20 lat badania 2438 mężczyzn, w czasie których zmarło 835 mężczyzn. Zaobserwowano, że ci, którzy nie golą się codziennie, są bardziej podatni na ataki serca i-zawały.

Czy czytający te rewelacje mężczyźni mogą uchronić się przed zawałem, goląc się jak najczęściej? Nie, ponieważ jak łatwo było to przewidzieć, okazało się także, że mężczyźni, którzy nie golą się każdego dnia, mniej chętnie się żenią, częściej pracują w zawodach o niskim statusie, co wiąże sięnp. z paleniem papierosów i niezdrowym stylem życia, częściej też chorują na anginę.

Tabela 1.1. Zestawienie na przykładzie podstawowych cech badań eksperymentalnych z korelacyjnymi

i Porównanie eksperymentu i badania korelacyjnego	Zmienna niezależna „oglądanie przemocy^1 2*	Zmienna zależna „zachowanie agresywne”	Wnioskowanie i przyczynowe
| badanie eksperymentalne	manipulacja -poziomy zmiennej X są losowo przypisywane osobom badanym	wystandaryzowany pomiar zachowania w jednej sytuacji	możliwe przy losowym doborze do grup
^1 badanie 1 korelacyjne ! ;	wystandaryzowany pomiar częstości oglądania „niebezpiecznych" programów	wystandaryzowany pomiar zachowania dotyczący najczęściej wielu sytuacji	w prosty sposób niemożliwe — zależność między dwiema zmiennymi może być spowodowana przez trzecią zmienną, nieuwzględnioną 1 w badaniu

Podział na badania korelacyjne i eksperymentalne jest podstawowy. Trzeba jednak pamiętać, że został on tutaj zaprezentowany w możliwie najprostszej postaci. Istnieje bardzo wiele schematów badawczych odpowiednich do zastosowania do różnych pytań badawczych, które są dokładnie omówione w podręcznikach metodologii [1, 5,15,19].

W literaturze przedstawiany jest podział metod na: (1) obserwacyjne; (2) korelacyjne; (3) eksperymentalne. Jest to klasyfikacja myląca, ponieważ metody obserwacyjne są stosowane zarówno w badaniach korelacyjnych, jak i eksperymentalnych. Podstawowym wymiarem klasyfikacji jest stopień ingerencji badacza w analizowany proces. Ingerencja ta może dotyczyć zarówno pomiaru zmiennej, jak i manipulacji wartościami zmiennej niezależnej.

Metody pomiaru mogą ingerować w badany proces lub nie. Stosując nieinwazyjną metodę ob-serwacyjną, przyglądamy się ludziom i rejestrujemy to, co robią, np. za pomocą ukrytej kamery.

Możemy interesować sięm.in. zachowaniami niewerbalnymi (ekspresją mimiczną, ruchami ciała), pewnymi cechami językowymi (tempem mówienia, wysokością głosu), zachowaniami werbalnymi.

W obserwacji systematycznej przeszkoleni wcześniej obserwatorzy kodują swoje spostrzeżenia według zbioru wcześniej przygotowanych kryteriów. Szczególnym przykładem nieinwazyjnej metody obserwacyjnej jest analiza danych archiwalnych, np. dokumentów, artykułów prasowych, reklam. Nawet przy zwykłej obserwacji świadomość, że jest się obserwowanym może wpływać na jej wynik.

W inwazyjnych metodach pomiaru ingerujemy w badany proces, choćby zadając naszym badanym pytania, np. w formie kwestionariusza. Możemy wnioskować, jak się osoba czuje, obserwując (np. zza lustra weneckiego) jej twarz lub możemy ją o to zapytać. Ten drugi sposób wskaźnikowania zmiennej SAMOPOCZUCIE jest przykładem metody inwazyjnej, ponieważ nie jesteśmy w stanie wykluczyć, że konieczność odpowiadania na pytanie wywoła zmiany w samopoczuciu pytanego.

jg Analiza przykładów badań

W charakterze ćwiczenia w ocenie wyników badań naukowych przeanalizujmy przykłady zaczerpnięte z artykułu Artura Włodarskiego („Alkohol tuczy czy wyszczupla”)*.

Badanie ALKOHOL 1

„W 1991 r. Colditz zakończył serię zakrojonych na szeroką skalę badań. Pod jego kierownictwem kilkunastoosobowy zespół naukowców przeanalizował dane

1

Gdy dysponujemy większą liczbą danych, możemy zwiększyć moc wnioskowania, stosując rno-

2

delowanie strukturalne [por. 1.4].

Gazeta Wyborcza 26.02.2001.    27