82994 skanuj0004

Rozdział 1. Naukowy sposób poszukiwania związków między zmiennymi. Rodzaje badań

naukowe zaczyna się od postawienia pytania. Czy zielona herbata podnosi poziom naszej energii? Czy przeżywanie stresu prowadzi do zwiększonej podatności na choroby somatyczne? Jak wpływa na nasze zachowanie oglądanie przemocy w TV?

Pytanie jest dobrze sformułowane, jeżeli można na nie odpowiedzieć, dokonując obserwacji. Każde pytanie może stać się naukowym, pod warunkiem że spełnia wymóg empirycznej rozstrzygalności, a więc możliwe jest określenie, jakie fakty, zjawiska czy procesy należy zaobserwować, aby udzielić na nie odpowiedzi. Takiej możliwości nie daje np. pytanie o wpływ wyboru płci i IQ (ilorazu inteligencji) nienarodzonego dziecka na strukturę społeczną, ponieważ rodzice jeszcze.nie mogą podejmować takich, decyzji. Po sformułowaniu „rozstrzygalnego empirycznie” zagadnienia musimy zdecydować, co dokładnie chcemy obserwować, żeby odpowiedzieć na pytanie.

mil Operacjonalizacja zmiennych teoretycznych

Podejście naukowe wymaga opisu rzeczywistości za pomocą zmiennych. Jeżeli chcemy sprawdzić, czy frustracja (przerwanie zachowania ukierunkowanego na cel np. z powodu jakiejś arbitralnej ingerencji innej osoby) wzbudza negatywny afekt, który wywołuje agresywne myśli, gniew oraz skłonność do zachowań agresywnych, to mamy dwie zmienne teoretyczne: frustracja i agresja. Jeżeli interesuje nas wpływ obserwacji przemocy na agresywność zachowania, to w tak ogólnie sformułowanym pytaniu mamy też dwie zmienne teoretyczne: oglądanie przemocy i agresja.

Aby pytanie spełniało wymóg empirycznej rozstrzygalności, musimy występujące w nim zmienne teoretyczne zoperacjonalizować, czyli wskazać operacje, które trzeba wykonać, aby określić wartość, jaką przyjmuje zmienna.

Zmienną może być każda cecha, która przyjmuje różne wartości (a więc nie jest stała, jak np. płeć zakonników w zakonie męskim) i jest w sposób jednoznaczny przypisana interesującym nas obiektom. Niektóre zmienne, takie jak wzrost, są ciągłe i mogą przyjmować każdą wartość z interesującego nas zakresu (a więc 173 cm i 1 mm, 173 cm i 2 mm itd.), choć nasze narzędzia pomiarowe często czynią z ciągłych zmiennych zmienne nieciągłe (dyskretne, skokowe) - przyjmujące tylko całkowite wartości z kontinuum. Inne zmienne, takie jak np. konkretne zachowania w sytuacji eksperymentalnej (1 -pomógł, 2 - odmówił pomocy, 3 - obiecał pomóc później) są z definicji nieciągłe, bo mogą przyjmować tylko określoną liczbę wartości.

Aby zoperacjonalizować zmienne teoretyczne, musimy określić, jak obserwacje otaczającej nas rzeczywistości można przełożyć na coś, co będziemy mogli analizować, czyli na dane. Celem pomiaru jest umieszczenie osób badanych na pewnym kontinuum, tak aby odległość dwóch osób (różnica w wynikach w danej zmiennej empirycznej) odzwierciedlała ich odległość na kontinuum przedstawiającym zmienną teoretyczną. Jeżeli naszą zmiennąteoretyczną jest POZIOM WIEDZY ze statystyki zope-racjonalizowany w postaci zmiennej empirycznej: WYNIKI z egzaminu, to oczekuje-18 my, że różnica między póziomem wiedzy Kasi i Janka powinna odpowiadać różnicy

w ich wynikach na egzaminie. Wiemy też, że zmienna empiryczna WYNIK egzaminacyjny może być lepszym lub gorszym wskaźnikiem zmiennej teoretycznej POZIOM WIEDZY, ponieważ na jej wartości wpływają także zmienne zakłócające, takie jak: stopień motywacji, poziom koncentracji, błędy w systemie oceniania, pomyłki itd. Jeżeli nasz egzamin składa się z dwóch pytań, to jego wynik będzie zapewne dużo gorszym wskaźnikiem zmiennej teoretycznej niż wtedy, gdy pytań było dwadzieścia.

Zmienną teoretyczną OGLĄDANIE PRZEMOCY w TV możemy doprecyzować, mówiąc o ilości czasu, jaki dana osoba poświęca na oglądanie programów zawierających przemoc. Możemy próbować mierzyć związekmiędzy ilością czasu, jaki dziecko spędza na oglądaniu aktów przemocy w telewizji, a jego tendencją do wybierania agresywnych rozwiązań dla swych problemów. Musimy ustalić, jak zmierzymy obie zmienne. Analogicznie, musimy podjąć wiele podobnych decyzji, budując wskaźnik agresywności .zachowania. I tu pojawia się często zadawane przez studentów pytanie: jak zmierzyć agresywność zachowania?

Odpowiadając na to pytanie, można przytoczyć anegdotę o profesorze, który pokazał swoim studentom ziemniaka i zapytał, jak go zmierzyć. Studenci podeszli twórczo do problemu i prześcigali się w propozycjach, aby podać jego wagę, kształt, kolor, stopień zawartości wody itd.

Dopiero po chwili zrozumieli, że nie można odpowiedzieć na to pytanie, zanim nie ustali się, co nas w tym ziemniaku interesuje.

: Chcąc określić agresywność zachowania, musimy powiedzieć dokładnie, jaki aspekt agresywności nas interesuje i sprecyzować, o co będziemy pytać rodziców, nauczycieli, rówieśników. Wskaźnikiem ilości czasu mogą być odpowiedzi badanych na pytania dotyczące tego, jakie programy oglądają i jak często. Możemy, o to samo zapytać rodziców. Musimy też ocenić, które programy są niebezpieczne, np. na podstawie oceny ekspertów. Jeżeli Adaś mówi, że ogląda systematycznie filmy pełne scen przemocy, to nasz wskaźnik powinien mieć dla niego wyższą wartość niż dla Krzysia, który nie ogląda tych filmów, a jedynie filmy przyrodnicze. Bez względu na to, j alei jest nasz stosunek do matematyki, operacjonalizacja zmiennej OGLĄDANIE PRZEMOCY w TV zakończy się przypisaniem każdemu dziecku pewnej liczby. Szczegóły tej operacji poznamy w następnym rozdziale. Przybudowaniu wskaźników zmiennych teoretycznych wskazane jest odwoływanie się do operacjonalizacji opisanych w pracach innych autorów.

19