22171 P1190776

97

96

o esowetym prefUa. C«iiik» była bogato zdobiona ornamentem stempelkowy* i odo lekami sznura. Ornament był często grupowany w pasma po-tioetf zajmujące górną otfić naczynia. Dla kultury rat łanowa kl oj che-rak tery styczne są kamienne to pory tzw. typa f atlanowsklego. V zespo-laoh spotyka elf wyroby kra—lenne, Jak alaklerkl 1 gro o lid strzał. Natomiast mniej liczne aą wyroby metalowa₉ brązowa lub miedziane.

S orfa spotyka się miedziana oifikle t opory, groty oaz czopów, a z ozdób różne miedziane lub brązowe paciorki, kółka ozy zaoeznioz#

d. Kultura bałanowaka

Kultura bałanowaka /Balanowo w CzuwaakiaJ Republice Autonomicznej/ wytworzyła elf w początkach ZZ tysiąclecia p.n. e• na taranach położonych wa wschodniej części między rzeczą Vołgl i Oki. Objęła ona takZe tarany lezące nad W©łzą między ujściem Oki i Kamy. Ku północy kultura ta sięgała aZ po Wiatkę. Ludność kultury bałanowsklej reprezentuje obcy na taranach lindan 1 Zań sir 1 ab typ antropologiczny — wschodnio-śródziemnomorski, o nawiązani ach do strefy Kaukazu, Iraku ozy Turcji.

Na i Manę snjska uli mętna zaobserwować proces postępującego zmieszania się taj ludności z miejscową ludno śolą mongoloidalną» a w a traf la zachodniej z przędztasrlcialaml kultury f atlanowaklaJ , którzy reprezentowali ludność o przewadze oeoh palaoauropaldalnyoh. V rozwoju kultury bałanowsklej wyróżnia się cztery fasy i pierwsza datowana Jeat na pierwszą palową ZZ tyaląoleola p.n.a* , druga na ZT — ZZT wiek, trzecia na ZZZZ - ZZZ wiek, a ©zwarta na ZZ - ZZ wiek p.n.a.

Ludność kultury bałanowsklej zajmowała się hodowlą bydła rogatego. Vpi owadzi la tak hodowlę brlś. Zajmowano alę takka uprawą ziemi 1 łowiectwem. ¥ osiedlach znajduje alę obok kości zwierząt hodowanych równiak kości dzika. Jelenia, niedźwiedzia 1 drobnych dzikich zwierząt — zwłaszcza f a tarkowy oh _y a talrka muszla malky Jadalnych. Ludność pędmlła osiadły tryb kyola. V osiedlach wznoszono domy słupowa typu pólzlsmlsnlrswsgo 1 assl mm budynki zrębowa. ¥ ciągu drugiej fazy pojawiają alę na terania kultury bałanowsklej pierwsza osiedla ufortyfikowana. Sądzi się, ke zakładanie afortyflkowanyóh osiadli wląke się a napoz-em od południa ludu o kulturze abaszewskiej, który spowodował częściowa wyperole ludności kultury bal ©newskiej dalej na północ.

Obrządek pogrzebowy był szkieletowy. Zmarłych układano w pozycji skurczonej na boku 1 wyposakano w naczynia, wyroby kamienne /toporki/, krzemienne groo&kl et rżał i siekierki, w wyroby kościane oraz mniej liczne wyroby metalowe /toposy oraz ozdoby: skręty, paciorki, zausz-nloe/. Groby były albo placki©, albo nakryte nasypami kurhanów. Począwszy od ZZ fazy zaczynają się w środowisku kultury bałanowsklej

pojawiać groby ciałopalne. Znane tek są groby zbiorowe. Cmentarzyska są dosyć duke Jak na miejscowe warunki i llosą po kilkadziesiąt grobów. Ceramika kultury bałanowsklej to amfory o sserokla brząśeu s bardzo krótką szyją, szeroko ot worowe naczynia z wyodrębnionym 1 ros-chylonym brzegiem. Naczynia mają zazwyczaj nie wyodrębnione, kulista dna. Zdobione eą w górnej partii ornamentowaną strefą slotoną z pasz nakłuć, zygzaków, trójkątów ozy pasu sakra skowanych. Inwentarz kamienny , zwłaszcza topory, i krzemienny Jest liczny. Stosunkowo zals jest wyrobów brązowych. Znane są topory, groty wlÓosni, szydła 1 drobne ozdoby, Jak okręty, paciorki i zausznice.

o. Kultura abaazewaka

¥ połowie 11 tysląeleola p.zue. na teren dorzecza Wołgi, na odcinku od Jarosławia po Kanad, przybyła nowa grupa ludności reprezentowana przez kulturę ebeanewską. Ludność tej kultury, takie sajanjąea się głównie hodowlą zwierząt, miała na teren Powołża przybyć i południowego wschodu. Zmarłych chowano &lsspalouyoh w grobach nakrytych nasypami kurhanów. ¥ grobach, podobnie Jak 1 w poprzednich kulturach na tym terenie, spotyka się wyroby krzemienne, zwłaszcza grodki strzał, wyroby koś o lane i niezbyt liczne przednio ty as talów#: topory, siekiery, sztylety, groty oszosepćw oraz rótno drobno ozdoby: tarczki w formie rozetek, zausznice 1 kółka z drutu brązowego, V koń-ou U tysiąclecia p.n.a. na Powołie napłynęła ludność późnej kultury grobów zrębowych i wyparła ludność kultury sbaszswskisj dalej aa północ, w międzyrzecze Wołgi 1 Wiatki.

f. Dorzecze Peozory 1 strefa przypolama w początkachCPOkl brąęu

¥ pierwszej połowie U tysiąclecia p.u.e. w dorzecze Peoeory, roz-oiągająoym się na północ od dorzecza Wołgi 1 Kamy, a aa zachód od północnej części pasma Uralu, rozproszone były grupy ludności o gospodarce łowiecko-rybackiej, zaliczane albę do kultury ceramiki dołkowo-grze-bykowej, do kultury turblńskleJ, albo do kultury Korazak. Stanowiska kultury ceramiki dołkowo-grsebykowej aą rozrzucone od wybraaty Morza Białego at po dolny blag rzeki Ob na Syberii, sięgając ku południowi po Wołgę w okolicach Kos trony i po Kamę. Natomiast nad Ptczorą wyróżniono stanowiska kultury Korozsk. Ceramika tej kultury wykasuje wyraźne powiązania a północną strefą zachodniej Syberii. Analogiczne materiały eeramiozne aą znane z inwentarza kultury JalowskieJ ze środkowego dorzecza rzek Irtysz i Ob oraz a inwentarza kultury suz-guńskleJ , zajmującej tereny dolnego dorzecza Irtyssu i dolnego dorms-oza rzeki Ob. Obie te kultury są datowane na środkową osęśó IZ tyaiąo-