23920 P1010356

290 Aneta Górnicka-Boratyńska

Rebeka ponad« cechy księżycowe. (...] kiedy Widmarowa Jeży układa się w sierp. [...] W Zadrofci pojawia się nawet kot u wsiany ta zwierzę luna me. Zestawiono tu symboliczną triadę — złożoną z księżyca, kobiety, kora - wskazująca na takie atrybuty Rebeki jak wiarołomnoić, nicstnlość, demonicznołć, tajemniczość." (A. Konkowski. Michał Cłronmanski, op. cit., s. 137-8.)

** M. Choromański, W nurt..., I. 97.

Charakterystyczny dla twórczości tego pisarza ton przesady, pewnego przejaskrawienia frpoaób kreacji bohaterek, opisy ich relacji z mężczyznami etc.) nasuwa skojarzenia z parodią, karykaturą czy nawet groteską. Nie przeceniałabym jednak tych walorów pisarstwa Choromańskiego - twórczość ta w moim przekonaniu bardziej przypomina poważnie przeżywaną obsesję, niż zdystansowaną groteskę. Najhanfiaj adefcwaksracnym określeniem byłaby tu jednak nie groteska, ale karykatura. Mówi o sobie narraror ScbuLnm wgórę - .Mam żyłkę karykaturzysty” (s. 288). Ib elementy są zresztą trudno dostrzegane; przez wszystkich studentów, z którymi czytałam ZazJro/ć i medycynę, była ona traktowana bardzo serio; podobnie poważną wymowę miała także ekranizacja rej powieści. Sugerowana przez niektórych krytyków perspektywa parodii czy karykatury nakazuje mniej dosłownie odczytywać twórczość Choro-mańsk/ego, niż ja co czynię (choć - przypomnę, że w moim tekście stanowi ona jedynie przykład, wzór, nie autonomiczną wartość). Parodia czy karykatura, jako gatunki szeroko rozumianej intertekstunlności, odnoszą się zawsze do jakiejś innej rzeczywistości niż one same, stanowią jej krzywe zwierciadło, przez to ukazują ją wyraźniej, bardziej znacząco. Interpretowany w tym duchu „karykaturalny" wymiar twórczości Cbotomańskiego pozostaje więc swoistym wzorem pewnego dyskursu.

Daniela Zacharzewska

D. H. Lawrence a krytyka feministyczna

Żaden angielski pisarz modernistyczny nie srał się przedmiotem zainteresowania krytyki feministycznej w takim stopniu i na taką skalę, jak D. H. Lawrence (1885-1930). Trudno się temu dziwić, bo już tytuły jego znanych powieści i opowiadań -Synowie i kochankowie (Sons and Lwers, 1913), The Lut Girl (1920), Zakocham kobiety (Women in Love, 1922), The Virgin and the Gypsy (1926), The Woman Wbo Rode Away (1927), Kochanek lady Chatterley (Lady Chatterley’s Lover, 1928) - sygnalizują zainteresowanie pisarza kobietami uwikłanymi w rozmaite role i sytuacje życiowe. W swych licznych powieściach, zbiorach opowiadań i wierszy Lawrence stworzył bogatą i pamiętną galerię postaci kobiecych od oddanych i zaborczych marek (w wiktoriańskim stylu), przez idealistyczne i egzaltowane kochanki (w romantycznym stylu), po wczesne emancypantki, tzw. nowe kobiety poszukujące swego miejsca w szybko zmieniającej się rzeczywistości społecznej i kulturowej Europy Zachodniej na przełomie wieków.

Częściej niż inni współcześni mu pisane angielscy Lawrence posługiwał się kobiecym punktem widzenia, nie cofając się przy cym przed tak ryzykownym artystycznie i obyczajowo przedsięwzięciem, jak opisywanie erotycznych doznań i zachowań kobiet (najbardziej znany przykład w Kochanku Lady Chatterley). Poza tym nie ograniczał się do opisywania kobiet i konstruowania ich procesów psychicznych, ale ustami swych postaci i przez narracyjny komentarz formułował opinie na temat natury kobiecej w ogóle oraz specyficznej sytuacji współczesnych mu kobiet żyjących na ogół pod presją tradycyjnej moralności, a jednocześnie próbujących sprostać wymaganiom nowych czasów, chociażby przez wkraczanie na rynek pracy.

Poglądy Lawrence a na te kwestie cechowała duża różnorodność, jak również zmienność, toteż krytycy omawiają poszczególne okresy w jego artystycznym rozwoju odwołując się, między innymi, do treści i tonacji jego wypowiedzi na temat kobiet i kobiecości. I tak wyodrębnia się wczesny okres .zmagania się z idealistycznym modelem kobiety, zwłaszcza matki i kochanki” (do Synów i kochanków), późniejsze .poszuki-