26472 P1520797

Konwekcja (unoszenie) związana jest z masą właściwą powietrza. Powietrze ogrzane ząjmuje większą objętość, w związku z tym jest lżejszą. Powietrze zimniejsze ma większą masę właściwą, jest cięższe. Gdy temperatura powierzchni ciała jest wyższa niż temperatura powietrza, to warstwy gazu stykąjące się ze skórą zwierząt ogrzewąją się, dzięki czemu stają się lżejsze i unoszą się ku górze. Ich miejsce ząjmuje powietrze cięższe, o niższej temperaturze, które ogrzewa się itd. W efekcie powstają prądy powietrza rozpraszające ciepło. Proces ten nazywamy konwekcją naturalną. Jest on zależny od wielkości powierzchni ciała zwierzęcia oraz różnicy temperatur skóry i powietrza. Konwekcję naturalną mogą wspomagać np. wiatr, ruch zwierząt lub inne czynniki zewnętrzne. Mówimy wówczas o konwekcji wymuszonej.

Parowanie jest procesem zamiany cieczy w parę. Każda ciecz w temperaturze powyżej 0 K (-273,15°C) ma zdolność parowania. Aby zamienić ciecz w parę należy dostarczyć określoną ilość ciepła. Ciepło parowania wody jest duże i waha się, w zależności od temperatury otoczenia od 2,25 do 2,49 kJ/g. Dzięki tej właściwości parowanie wody ze skóry, dróg oddechowych i innych wilgotnych powierzchni ciała powoduje odebranie z organizmu dużych ilości ciepła. Efektywność tego procesu jest tym większa im wyższa jest temperatura powietrza i im niższa jest jego wilgotność. Parowanie jest jedyną skuteczną drogą rozpraszania ciepła w sytuacji gdy temperatura otoczenia jest wyższa niż temperatura powierzchni ciała. Ten sposób utraty ciepła może okazać się nieskuteczny, gdy powietrze będzie w 100% wysycone parą wodną. Oddawanie ciepła na drodze fizycznej zależy nie tylko od różnicy temperatur, ale także od powierzchni ciała i jej warstwy izolacyjnej oraz masy ciała. Należy zauważyć, że im wyższy jest stosunek powierzchni ciała do jego masy, oraz im słabsza jest izolacja, tym zrównoważenie bilansu cieplnego jest trudniejsze.

Organizm traci również pewną ilość ciepła przez przewód pokarmowy! (z wydalanym kałem) oraz przez układ wydalniczy (z moczem).

11.5. Efektory oddawania ciepła

Skóra jest bardzo dobrze unaczyniona. Przy dużym przepływie skórnym istnieją warunki do oddawania ciepła, bowiem krew płynąca naczyniami z wnętrza organizmu ma z reguły temperaturę wyższą niż otaczające ją tkanki. Dzięki istnieniu anastomoz tętniczo-żylnych i zwieraczy przedwłośniczkowych, istnieje skuteczna regulacja przepływu krwi prze* naczynia powierzchowne. Regulacja ta zachodzi za pośrednictwem wegetatywnego układu nerwowego. Część współczulna powoduje zwężenia naczyń skórnych i zwiększa przepływ krwi przez głębiej położone naczynia, gj|l]| impulsów z układu współczulnego powoduje rozszerzenie naczyń i zwiększanie przepływu skórnego. Przy wysokich temperaturach lub przy dużej pro-

262