19962 IMGv34

i które pozostają ze sobą w ścisłym związku, są ód siebie na-zależne. Należą do nich procesy

—    naturalnego, spontanicznego wzrostu organizmu i związany z nim naturalny rozwój psychiki,

—    oddziaływanie na sferę biologiczną i .psyohiczną organizmu środowiska naturalnego, środowiska społecznego i środowiska kulturowego,

—    socjalizacji, czyli wychowania naturalnego,

—    wychowania w pełni świadomego i celowego.

Naturalny, spontaniczny wzrost i dojrzewanie psychofizyczne odnośnie do człowieka, który jest istotą nie tylko biologiczną, ale i społeczną wymaga ścisłej więzi z. innymi ludźmi, iw tym szczególnie z jego rodzicami. Dziecko z uszkodzonym słuchem, a zwłaszcza z głęboką jego utratą powyżej SO dB, już w okresie niemowlęcym doznaje, stałej de-prywacji emocjonalnej w stosunkach z najbliższymi, szczególnie z matką, z którą ma kontakt jedynie fizyczny i wzrokowy. Natomiast emocjonalnie ważny dla rozwoju dziecka kontakt słuchowy jest znacznie ograniczony. Kiedy niemowlę matki nie widzi, oznaczać może dla niego, że ma-i-i nie Tita, ponieważ więź matki z dzieckiem za pośrednictwem głosu nie istnieje. Sytuacja ta powoduje, że dziecko niesłyszące od najwcześniejszych miesięcy życia jest skazywane na siebie samego, samo jest sriknnne radzić sobie ze swymi potrzebami emocjonalnymi. Tu już zapewne należy doszukiwać się przyczyny kształtowania się postawy egocentrycznej, tak częstej u osób z tym upośledzeniem. Pnzeciwdziałanie temu stanowi rzeczy jest możliwe w niektórych przypadkach przez wykorzystywanie okresu sensytywnego w rozwoju analizatora słuchowego dla przywrócenia jego funkcji. Ponadto już w okresie niemowlęcym trzeba zwracać szczególną uwagę na kontakt emocjonalny z dzieckiem, który w początkowym okresie jest przede wszystkim niewerbalny. Boz-wój psychiczny i fizyczny dziecka zatem w pełni zależy — i to tym hardziej, im dziecko jest młodsze — od zaspokojenia jego podstawowych potrzeb biologicznych 1 psychicznych, które dokonuje się za pośrednikom przede wszystkim środowiska społecznego, co jest ż kolei uwarunkowane wytworzoną przez daną społeczność kulturą, wpływającą na

ceewój psychofizyczny człowieka. Tak np. preferowanie w niektórych feilltiu u li określonych sposobów odżywiania się, żywienia dzieci przyśpiesza bądź opóźnia ich rozwój, wpływa nawet czasami na kształt fi-Jefcoatki, na przykład przez modyfikowanie w mićkitórych kul-turach kształtu czaszki, krępowanie stóp kobietom w dawnych Chinach jest tu także kulturowo uwarunkowany stosunek do upośledzona, który może wynikać z niewiedzy, uprzedzeń, sytuacji spo-

J. SarapaśBki, Możliwe strategie rozwoju edukacji narodowej, ,,Dy-1M3, nr 4.

łeczno-ekonomicznej kraju, wrażliwości etycznej i wości członków danej społeczności, hierarchii CsliflP Dziecko rozwijające się w określonej społeczności przyswaja . socjalizacji, czyli świadomego i nieświadomego uczenia H chowań i systemy nakazów i zakazów, kodeks celów kuhurówySU wiązujących w danej społeczności itd. W społecznościach # fi5i złożonej strukturze społecznej, szczególnie zaawansowanych technć ogromnego znaczenia nabierają intencjonalne, w pełni świadome czanie-uczenie się i wychowańie-samowychowanie, których podatM^H wymi składnikami są: uczeń (wychowanek), nauczyciel (wychowan(|H i program nauczania (wychowania). Upośledzenie wyposażenia nego, a w konkretnym przypadku uszkodzenie funkcji słuchu, podstawowego zmysłu społeczn ego, zaburza postrzeganie i tyra samym przyswajanie informacji, której nośnikiem jest język, przejawiające się w postaci mo.wy dźwiękowej.'. Fakt ten powoduje, że niesłyszący z nieuszkodzonym contr aha mem nerwowym, a więc z pełnymi możliwościami myślenia, i. zapamiętywania postrzega przede wszystkim to, co zewnętrzne, a więc to o czym mBzg"go"mforanować wzrok, zaś istota zjawiska, stosunków i zależności zachodzących w przyrodzie oraz w społeczeństwie, w którym tzw. życie społeczne wyraża się za pośrednictwem kultury (tectoucaiej i humanistycznej) może być postrzegana dzięki wiedzy zawartej w języku i za pośrednictwem przede wszystkim słuchu, bądź w przypadku pisma za pomocą wzroku. W toku procesu socjalizacji spontaniczny rozwój języka i mowy u dziecka z uszkodzonym słuchem bez specjalnej pomocy nie jest możliwy. Wynikają stąd określone następstwa:

—    proces socjalizacji może przebiegać w sytuacji, w której dziecko niesłyszące urodziło się w rodzinie, gdzie oboje rodzice nie słyszą i w takiej rodzinie się wychowuje — środkiem komunikacji stają się wtedy znaki języka migowego, zaś grupą odniesienia podkultura niesłyszących,

—    proces socjalizacji i wychowania dziecka § uszkodzonym słuchem dokonuje się wprawdzie zgodnie z prawidłowościami rozwoju fizycznego i psychicznego, ale — jak powiada O. Krdhnert — w sposób „sztuczny”. Uczenie się języka i mowy oraz dokonujący się za ich pośrednictwem rozwój jednostki, wrastanie w świat kultury dokonuje się zatem zgodnie z .prawidłowościami wzrostu i rozwoju biologicznego i psychospołecznego, według opracowanych zasad i reguł postępowania! pedagogicznego.

Oprócz funkcji wychowawczej i kształcącej można wyodrębnić^ filaktyczną funkcję surdopedagogiki. Zwróćmy bowiem uwagę, że C zacja rewalidacyjnych zadań surdopedagogicznych z a p o b i I nocześnie powstawaniu lub powoduje zmniejszenie tych n konsekwencji psychospołecznych, które niewątpliwie wys nie zostały .podjęte specjalne działania surdowychowawcze.