27308 IMG76

XXXIV I EPOKA hMIl_V BRONTfi

Nawiązując do utworów sióstr Bronte należy podkreślić, że powieść „wiktoriańska” rodzi się równolegle z ich twórczością. Za życia Emily Bronte Dickens nie był jeszcze pisarzem o utrwalonej reputacji. Pisał od niedawna i do r. 1848 ukazało się dopiero kilka jego powieści. Większość z pozycji najcelniejszych, jak np. David Coppcrfield (1849—1850), Samotnia (1852—1853), Ciężkie czasy (1854) wyszły już po śmierci Emily. Również główne powieści Williama Makepcacc'a Thackcraya (1811—1863), poczynając od Targowiska próżności (1847—1848), ogłaszanego w ostatnim roku życia naszej autorki, nic były jeszcze wówczas kwalifikowane jako dzieła znamienne dla powieści wiktoriańskiej. Ukazywało stę wówczas wiele powieści równie poczytnych, lecz przez przyszłe pokolenia zapomnianych. Literaturę społecznego zaangażowania reprezentowały takie np. powieści jak Conningsby (1844) i Sybii (1.845) wybitnego angielskiego polityka i męża stanu, Benjamina Disracłegoi Mary Barton (1848) i North and South (1855) Elizabeth Gaskcłl; Y*atl (1848) i Alton Lock«(1850) Charlesa Kingtłcya, a także Shirlty (1849) Charlotte Bronte. Powieści te zajmowały się różnymi aspektami warunków życia klasy robotnicze), ruchami robotniczymi (czartystów, luddystów) i nawoływały do gruntownych reform. Innym aspektom problematyki społecznej poświęcona jest twórczość Thackcraya, zajmująca się satyryczną analizą przeobrażeń historyczno-społecznych (7 argownko próżności i i modelem życia w społeczeństwie {Pendennist 1848—1850) wśród wyższych klas.

Z perspektywy XX wieku początek epoki, tj. powieść wczesno* wiktoriańską reprezentuje przede wszystkim twórczość Dickensa, Thackcraya i młodo zmarłych sióstr Bronie, jej formuła zaś nawiązuje przede wszystkim do tradycji realistycznej poprzedniego stulecia, z elementami gotyckimi. Wpływ Waltera Scotta widać głownie w jedynej powieści Emily Bronte.

II. ŻYCIE

Życiorysy pisarzy nic zawsze przyciągają uwagę czytelników i krytyków na równi z ich twórczością. Ludzie piszący interesujące książki mogą prowadzić życie mniej interesujące dla obserwatorów. Zdarza się jednak, że biografia pisarza jest tak niecodzienna, lub też tak trudna do oddzielenia od jego pracy literackiej, że nie pozwala nam zapomnieć o jego prywatnych losach i osobowości. Byron, Balzac, Conrad, Przybyszewski i tylu innych — żyją w pamięci czytelników nie tylko jako autorzy tekstów, lecz również jako postacie osadzone mocno w swych specyficznych życiorysach i w tkance swej epoki, czasem lepiej znane i bardziej jeszcze fascynujące w osobistej legendzie niż w dziełach, które nie zawsze docierają pod strzechy. Taki przemożny mit otacza trzy przedwcześnie zmarłe powieściopisarki, siostry Bronte: Charlotte (1816—1855), Emily Jane (1818— 1848) i Annę (1820—1849), córki pastora ze skromnego probostwa na zapadłej prowincji w Haworth, w hrabstwie Yorkshire w północnej Anglii. Muzeum założone w ich dawnym domu przyciąga rokrocznie tysiące turystów, ustępując pierwszeństwa w liczebności tylko chatce Szekspira w Stratfordzie.

Mit i rzeczywistość. O życiu poszczególnych osób z rodzeństwa Bronte nie sposób pisać w oderwaniu od reszty rodziny. Wszystko, co w ich życiu było istotnego i twórczego, wyrastało korzeniami z rodzinnego domu. Wyprawiali się w świat na krótko i wracali do domu jak do przystani, aby dzielić losy pozostałych w nim osób. Choć nigdy na długo tego skromnego domu nie opuszczali, nie oznacza to jednak ograniczenia ich horyzontów do jednego prowincjonalnego zakątka. Mocą jakiejś trudnej do pojęcia transcendencji ich wspólne życie domowe otwierało perspektywy na bardzo rozległy świat ludzkich doznań i losów, a ich aspiracje, sukcesy i upadki były na miarę podróżników lub wędrowców nie ustających w dalekich i skomplikowanych piel-