28225 Lalek0

42 Rozdział II

„Mogiłka” został skazany na karę śmierci, ułaskawiony na dożywocie po wydarzeniach czerwcowych w Poznaniu i po przemianach październikowych w 1956 roku został zwolniony z więzienia¹. Również w 1953 roku podczas próby opuszczenia kraju wraz z „Felkiem” został aresztowany „Zenek”, z patrolu „Wiktora”. Został skazany na 15 lat więzienia, w wyniku amnestii z 1956 roku wyrok zmniejszono do 5 lat i w 1961 roku „Zenek” opuścił więzienie².

Na początku 1956 roku został wyśledzony i aresztowany, ukrywający się w Brzezinach, w powiecie tomaszowskim, ostatni komendant obwodu tomaszowskiego Stefan Kobos ps. „Wrzos”. Również w 1956 roku ujawnili się dwaj ostatni, pozostający w ukryciu żołnierze z oddziału „Burty”, Stanisław Romańczuk ps. „Domeyko” i Jerzy Sikora ps. „Sikorka”. Pomimo obowiązującej amnestii zostali aresztowani i skazani na 12 lat więzienia³.

Najdłużej, bo do początku lat 60. przetrwało dwóch żołnierzy-par-tyzantów. Pierwszym z nich był Andrzej Kiszka, ps. „Dąb”, który należał do Zgrupowania „Zapory”. Został ujęty przez UB w 1961 roku, otrzymał wyrok 8 lat więzienia i w 1969 roku opuścił więzienie. Drugi, również były żołnierz „Zapory”, to Józef Franczak ps. „Lalek”.

„Lalek” po ostatniej, wspólnej akcji zbrojnej z „Wiktorem” i rozstaniu z „Felkiem”, przez kolejne lata skazany był na własne siły, pozostał sam. Ukrywał się, szczególnie zimą u wielu gospodarzy, na strychach, w budynkach gospodarczych, w domach położonych blisko lasu, stojących na uboczu wsi. Latem większość czasu spędzał w le-sie lub na polu, ukryty w zbożu.

Zginął 18 lat po zakończeniu wojny, w 1963 roku we wsi Majdan Kozic Górnych, w wyniku zdrady znajomego gospodarza, u którego przebywał kilka dni.

21 października 1963 roku około godziny 15, zostały otoczone przez grupę operacyjną ZOMO składającą się z 35 funkcjonariuszy, zabudowania Jana Becia⁴.

„Lalek” przebywał w zabudowaniach Beciów od 19 października, nie był tam częstym gościem, przychodził sporadycznie, aby się spotkać z siostrą Czesławą, która mieszkała w niedaleko położonych Kozicach Dolnych. W zamian za schronienie w stojącym na skraju lasu domu, pomagał w gospodarstwie i na prośbę Jana Becia zgodził się pozostać kilka dni, aby pomóc mu w zbiorze jabłek⁵.

Kiedy rozpoczęła się obława „Lalek” próbował się bronić, ratując się ucieczką przez okno i rzucając granaty, z których żaden nie wybuchł, ponieważ wcześniej zostały wykręcone zapalniki⁶.

Mimo zapewnień ze strony prokuratora o wydaniu ciała zmarłego rodzinie, „Lalek” został potajemnie pochowany, w bezimiennym grobie, podobnie jak wielu jego kolegów partyzantów na cmentarzu przy ulicy Unickiej w Lublinie. Dzięki pomocy pracownika cmentarza, rodzinie „Lalka” udało się ustalić miejsce pochówku. Ciało pozbawione było głowy⁷. W 1983 roku siostra Józefa Franczaka, Czesława Kasprzak uzyskała pozwolenie na pochowanie brata w rodzinnym grobowcu, na cmentarzu w Piaskach. Na grobie widnieje napis „ Poświęcił życie za wolność Ojczyzny, której nigdy nie doczekał”⁸.

1

   H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 201. Por.: R. Wnuk, Konspiracja akowska..., s. 165.

2

   H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 222.

3

   J. C. Malinowski, Zaiys dziejów Okręgu Lubelskiego..., s. 32.

4

   Meldunek specjalny dot. likwidacji bandyty Franczaka, [w:] H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 272-273.

5

   Relacja Cz. Kasprzak.

6

   Według relacji Cz. Kasprzak i dokumentów ADUOPL, „Lalek” zmarł w wyniku ran postrzałowych zadanych przez funkcjonariuszy SB. Zob.: ADUOPL syg. III/5018, k. 225. Relacja Cz. Kasprzak z 10.11.2000. Natomiast według H. Pająka i relacji T. Antoszewskiego, „Lalek” popełnił samobójstwo. Zob.: H. Pająk, Oni się nigdy..., s. 236. Relacja T. Antoszewskiego w Film dokumentalny...

7

   Z informacji posiadanych przez siostrę „Lalka” wynika, iż głowa jej brata przez pewien okres znajdowała się w Akademii Medycznej w Lublinie. Relacja Cz. Kasprzak.

8

   Zob.: Aneks nr 4.