28260 P1190058

bogów, w szczególności tak wysokich szczebli rozwoju, jakim jest np. monoteizm izraelski, napisano już sporo prac^Z8. Wszystkie one — wbrew teologicznym zapewnieniom, iż są to tylko „metaforyczne” sposoby opisu — wykazują, juk trudno jest człowiekowi wyzwolić się z więzów antropomorlicznego ujmowania świata, nawet tego ponadziemskiego.

Przejdźmy teraz do cech wewnętrznych bogów —— a więc do ich przymiotów charakterowo-moralnych. Jako najważniejsze z nich teodycee wymieniają: dobroć, prawdomówność, wszechwiedzę, sprawiedliwość, piękno, wolność i stałość (niezmienność).- Wszystkie te cechy można by określić wspólnym mianem „doskonałości bożej”. Ale bogowie i pod tym względem nie od razu stali się doskonali. Bogowie politeistyczni nie posiadali tych wszystkich pięknych cech. Nie byli oni ani dobrzy, ani sprawiedliwi, ani wszechmądrzy. Dopiero wraz z ewolucją pojęcia Boga ku monoteizmowi, w miarę skupienia się wszystkich pozytywnych cech w jednym bóstwie — obserwujemy proces „doskonalenia się” sylwetki charakterowo-moralnej bogów. Ale i bogowie monoteistyczni nader wolno przekształcają się w ideały; cechy moralne Jahwe przyniosłyby dziś ujmę nawet normalnemu człowiekowi. Był on nic tylko bogiem gniewliwym, porywczym (por. choćby 1 Samuela XXVIII, 18 czy Eccodus XV, 3), ale również zazdrosnym (por. np. Exodus X, 5 i XXXIV, 14) i mściwym, zdolnym do zawziętej nienawiści ²⁹. Oczy-

■ Do najważniejszych należy praca I.- Zieglcra:    GeilalliMmid

der GUlier, Berlin 1920; o an tropom orf Izmach w Biblii piszą (zestawiając Je) C. W. Foote I W. P. Bali w: The Bibie Hundbook for Freethlnkers and. fnaulrlnp Christiana, London 1942, wyd. 9.

» Zob. np. słynny fragment Knęul Wyjldu — Erodus XX. 9, gdzie czytamy: „Jam Jest Pan, Bóg twój, mocny, zawistny, KtOry dochodzi nieprawości ojców na synach do trzeciego 1 czwartego pokolenia..."; por. M OeuMronomlum XII, 21; Amos V, 21; Przysłów VI, 16—19 oraz Ud do Kzymiaa IX, 12.

wiście nie wspominamy tu już o normalnych cechach ludziach, jak cieszenie się, odczuwanie żalu, senności itp. — choć i to nie powinny zdarzać się u „czystego ducha” '°:

Wydawać by się mogło, że Jezus jest rzeczywiście wzorem cnót jako „baranek boży” i ten, co mówił o sobie: „Uczcie się ode mnie, iżem cichy i pokornego serca". Ale i tu spotka nas zawód: bowiem ten wzór łagodności i miłości, zakazujący „złorzeczenia bratu swemu” i grożący ogniem piekielnym każdemu, kto powie bliźniemu „głupcze” (Mateusz V, 22), równocześnie obrzuca faryzeuszy taką ilością obelżywych słów, że gdyby wypowiedział je człowiek, to wystarczyłyby zapewne na sporo „dożywoci” piekielnych³¹. Tenże sam cichy Jezus unosi się jakże często nierozumnym gniewem wobec „umiłowanych" swych uczniów, często nazywając ich „głupimi i nierozumnego serca"; podobnie traktuje swego „następcę” Piotra, mówiąc doń: „Odejdź ode mnie precz, szatanie”; nawet drzewo figowe przeklina za brak owoców, choć nie mogło rodzić (Mateusz XXI, 18—22). Najjaskrawszym jednak dowodem tego, że Jezus nie może być uważany za wzorzec osobowy i moralny, jest zapewne kwestia miłości bliźniego, owego rzekomo podstawowego novum, wprowadzonego przez chrześcijaństwo. Jezus co prawda często mówi o konieczności kochania bliźnich, a nawet wrogów, np.: „Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajem miłowali, jakom ja was miłował. Po tym poznają wszyscy, iżeście uczniami

» Por. Deutcrouomluni XXVIII. *3: oenesis vi. 6: i    XV.

35; 1 Kronik XXV. Ił; Anton VII. 3, fi; Psotni CVt 45; mm CX. 4 oraz Psalm LXXVIII, 5.

>■ Por. np. nagromadzenie obelg nuconych u łncynetony u M«-teusta XXIII, 13-53, szezrgAlnła znany wiersz II I Vi „o głupi I ślepi".

ni