29253 medsadowa0

Istotną trudność opiniodawczą stanowi fakt, że wyniki badania nnainnln odnoszą tlą do dnia lub okresu, w którym przeprowadzono badanie. Tylko w niezwykle rzadkich przypadkach można wyciągać z nich wnioski odnośnie do okresu koncepcyjnego, a więc paru lat przed datą badania. Badanie płodności ma więc na ogół znaczenie wyłącznie uzupełniające badania z zakresu genetyki grup krwi.

10.4. Badania genetyczno-antropologiczne

Badanie genetyczno-antropologiczne przeprowadzone w procesie ustalania spornego ojcostwa można krócej i trafniej określić mianem badaniapodobieństw. Polega ono na opisie podobieństw i różnic w zakresie wielu cech morfologicznych pomiędzy dzieckiem a domniemanym ojcem, a także pomiędzy dzieckiem a matką, i _x Badanie takie wykonuje w Polsce kilka placówek naukowych z zakresu antropologii. Może ono być wykonane najwcześniej po ukończeniu przez dziecko trzeciego roku życia — w tym okresie życia badane cechy są już w pełni wykształcone i zróżnicowane. W badaniach tych uwzględnia się m.in.: kształt głowy (rozmiary, profil, proporcje), okolice oczu, nosa, ust i uszu, cechy owłosienia i pigmentacji, wymiary całego ciała, budowę dłoni i stóp, układ i szczegóły linii papilarnych na opuszkach palców rąk i całych dłoniach oraz na opuszkach stóp

9D11SZIUL__r_____________

i podeszwach.

f Dziedziczenie cech morfologicznych jest na ogół zależne od jednoczesnego \ współdziałania wielu genów. Tym samym nie jest ono tak przejrzyste, jak dziedziczenie cech grupowych krwi, wśród których prześledzenie obecności lub braku jednej cechy może uzasadnić wykluczenie ojcostwa. Ocena zespołów cech morfologicznych nie jest ponadto pozbawiona cech subiektywnych, a sposób ich /Odziedziczenia nie jest dostatecznie pewny. Stąd też wyniki badań pndnhieństw cech anatomicznych niezwykle rzadko dają podstawę do stwierdzenia „ojcostwa ^praktycznie pewnego ' lub „ojcostwa praktycznie wykluczonego". Tak np. szczególną wartość dowodową mają wady rozwojowe (np. polidaktylia), spotykane u dziecka i domniemanego ojca, ale w praktyce sądowej spotyka się je niezwykle rzadko.

^ Tak więc badanie podobieństw cech morfologicznych polega raczej na wskazaniu pozytywnych cech pokrewieństwa, przy czym w zależności od liczby tych cech podaje się stopień prawdopodobieństwa ojcostwa danego mężczyzny (metoda opisowa). Badanie genetyczno-antropologiczne zleca sąd dopiero po przeprowadzeniu badań genetycznych markerów krwi, i to z reguły w tych samych przypadkach szczególnycKIWktórycłi mimo hralcu wykluczenia ojcostwa rutynowymi badaniami serologicznymi istnieją podstawy do rozszerzenia zakresu badań grupowych-krwi (łącznie z uwzględnieniem układu HLA). Szczegóły dotyczące tego zagadnienia zawarte są w następnym rozdziale. ^J‘

10.5. Badania hemogenetyczne

10.5.1. Znaczenie badań cech genetycznych krwi

Stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w „Wytycznych wymiaru sprawiedliwości” w przedmiocie sądowego ustalenia ojcostwa z dnia 06.12.1952 r„ wyraźnie podkreśla wartość dowodu z porównania niektórych właściwości krwi dziecka, matki i domniemanego ojca.~5twierdza się m.in., że „zasady dzlod/lrzenta nie

których cech kiwi umożliwiająe biegłemu wydanie o|iitili ii wyłq< /.eniu ojcostw* stwierdzone /.ostały empirycznie im Ink olilllym matm lale l>n< Inny tu, ż*> należy |* uważaC' praktycznie. wygjflfrmjgco pawim W cytowanych „Wytycznych badanie cech grupowych krwi przeciwstawiono dowodom z zeznań świadków i stron, które z natury swej są nacechowane subiektywizmem. Na obecnym etapie wiedzy wynik badań cech genetycznych krwi nie daje wprawdzie podstawy dc ustalenia ojcostwa, a to dlatego, że badane cechy mają charakter grupowy, a nic indywidualny, można natomiast, opierając się na takich badaniach, wykluczyć ojcostwo, i to w sposób pewny. Z kolei wynik badania nie wykluczający ojcostwa nie ma istotniego znaczenia w sprawie, gdyż wówczas „ojcem dziecka może być każdy mężczyzna o takich cechach krwi, jakie posiada domniemany ojciec (z „Wytycznych" Sądu Najwyższego).

Przez pojęcie „cechy grupowe krwi" rozumiemy nie tylko właściwości an tygenowe erytrocytów, ale również wszystkie inne możliwe do wykazania cechy krwi dziedzicznie uwarunkowane, wynikające ze zróżnicowania grupowego białek surowicy, niektórych enzymów, a także leukocytów i trombocytów ober nych we krwi.

Nauka o grupach krwi stosowana w medycynie sądowej, określana także „serologią sądową", coraz częściej nazywana jest hemogenetyką sądową. Z genot y ki wiadomo, ze nosicielami substancji dziedzicznej są chromosomy. Znajdujące się w nich jednostki dziedziczenia nazywamy genami. W parze chromosomów homologicznych zajmują one analogiczne miejsce i odpowiadają sobie: jeden pochodzi od matki, drugi od ojca. Odpowiadające sobie geny nazywane są allelam l Jeżeli są identyczne, ich nosiciela nazywa się homozygotą w zakresie danego genui jeżeli są różne — osobnik ten jest heterozygotą. Niektóre geny mają charaktei dominujący, inne — recesywny. U heterozygoty nie można stwierdzić w fenotypie cechy recesywnej, jeżeli odpowiadający jej gen występuje w genotypie równoc/es nie z genem dominującym. Wówczas cecha dominująca niejako przysłania obe< ność cechy recesywnej. Z kolei w przypadku genotypu o dwóch cechach allelomoi ficznych, nie wykazujących wzajemnej dominacji (zjawisko kodominacji), oznacza ny fenotyp jest równoznaczny z genotypem.

^Ogólnych zasad[ dziedziczenia cech grupowych krwi wynikają w praktyce dwie możliwości wykluczenia ojcostwa:

^Tl3zifeck»^wykazuj6 cechę, której nie ma ani u matki, ani u mężczyzny pozwanego o ojcostwo;

2. Dziecko wykazuje homozygotyczną cechę, przeciwstawną do homozygotyt / nej cechy mężczyzny pozwanego o ojcostwo.

Możliwości te obrazuje najlepiej przykład badania stosunkowo prostego układu grupowego, jakim jest kodominujący układ MN:

1.    Dziecko — MN, matka — M, pozwany mężczyzna — M.

W tym przypadku dziecko odziedziczyło cechę M od matki, ponieważ, ona wskutek homozygotii (MM) tylko tę cechę mogła w tym układzie przekazać dziecku. Wobec tego cecha N musi pochodzić od ojca. Można więc wykluczyć każdego mężczyznę, który tej cechy nie ma, a więc wykazuje wyłącznie cechę M (homozygotą MM).

2.    Dziecko M, matka MN, pozwany N.

W tym przypadku dziecko odziedziczyło cechę M od matki, ale ponieważ Jesl homozygotą (MM), drugą cechę M musiało odziedziczyć od ojca. W tej sytuacp mężczyznę o cesze N (NN) można wykluczyć jako ojca dziecka.

Ton ostatni przykład dowodzi również, że istnieją przypadki, w których można wykluczyć ojcostwo, nie znając cech grupowych matki, co ma istotne znaczenie, gdy w procesie ustalania spornego ojcostwa nie ma możliwości przeprowadzenia badania grupowego krwi matki dziecka, np t powodu jn| śmierci,

In*