29313 IMG35 (4)

4

ACHILLES

nię zaręczyć z Achillesem. Ten zaś nic nie wiedział o postrach wystarczający, aby im utrudnić skuteczne podstępie króla. Gdy się o tym dowiedział, dziewczyna natarcie na Greków. Tetyda udaje się na Olimp, idzie znajdowała się już w Aulidzie i było zbyt późno, aby do Zeusa i prosi go o przyznanie Trojanom zwycięstwa działać. Próbował przeciwstawić się tej ofierze, ale tak długo, jak długo Achilles trzymać się będzie z dala żołnierze podburzeni przeciwko niemu byliby go uka- od walki. Zeus przystaje na to i przez kilka dni trwają mienowali. Musiał sie więc zgodzić na to, co było nie do niepowodzenia Greków. Na próżno Agamemnon uniknięcia. Ten właśnie epizod szczególnie rozwijali wysyła posłów do Achillesa, aby go ubłagać, obiecuje poeci tragiczni. Tymczasem nadchodzą sprzyjające mu Bryzeidę i wspaniały okup, jak również dwadzieścia wiatr} i armia prowadzona przez Telefosa dociera do najpiękniejszych kobiet z Troi oraz małżeństwo z jedną wyspy Tenedos. Tam. podczas uczt}, dochodzi po raz z swoich córek. Achilles pozostaje nieugięty. Bitwa pierwszy do sprzeczki między Achillesem i Agamem- zbliża się do obozu. On ogląda ją z pokładu swego nonem. Właśnie na Tenedos Achilles zabił leż syna okrętu. Wreszcie Patroklos nie może wytrzymać i prosi Apollona. — Tenesa. któremu usiłował porwać siostrę. Achillesa, aby pozwolił mu pospieszyć na pomoc Spostrzegłszy się za późno, że wypełnił przepowiednię. Grekom, których okręty już mają paść pastwą ognia, przed którą ostrzegała go matka, sprawił Tenesowi Achilles zgadza się pożyczyć mu swoją zbroję. Wkrótce wspaniały pogrzeb i, aby ukarać za niedopatrzenie jednak Patroklos, po paru zwycięstwach, dopóki Tro-swego niewolnika, który miał go strzec przed tym janie uważają go za Achillesa, pada z ręki Hektora. H zabójstwem, zabił go.    Niewypowiedziana żałoba ogarnia Achillesa. Krzyki

Przez dziewięć lat Grecy pozostawali pod Troją, aż jego docierają do Tetydy, która nadbiega i obiecuje mu do momentu, gdy rozpoczęły się wydarzenia opisywane    nową zbroję w zamian za tę, którą Hektor zdarł z ciała

w Iliadzie. Te dziewięć lat wypełnione były bohater- Patroklosa. Achilles zjawia się bez broni, a głos jego skimi czynami. Niektóre z nich są już znane dzięki przepędza Trojan, którzy walczą z Grekami wokół ciała autorowi Iliady, a inne zostały opracowane później. Patroklosa, aby zdobyć zwłoki.

Iliada opisuje całą serię rozbojów i pirackich poczynań Nazajutrz rano Achilles prosi Agamemnona, aby wobec wysp i miast Azji Mniejszej, a zwłaszcza wobec zapomniał o kłótni. Jest gotów walczyć po jego stronie.

Tebe w Mysji, która została zdobyta przez Achillesa, a    Agamemnon z kolei prosi go o przebaczenie, oddaje mu

której król, Eetion, ojciec Andromachy. jak również Bryzeidę, którą uszanował. I wkrótce Achilles ponow- ; jego siedmiu synów, polegli z ręki Achillesa. Achilles nie przystępuje do walki, jednakże koń jego Ksantos porwał także królową. Do tej serii należy akcja przeci- (Bułanek) obdarzony cudownie na chwilę darem wiesz-wko Lymessos, w której zdobył Bryzeidę, podczas gdy czenia i mową, przepowiada mu rychłą śmierć. Achilles Agamemnonowi w walce o Tebe przypadła Chryseida. lekceważąc to ostrzeżenie rusza do walki, a Trojanie ; Wraz z Patroklosem Achilles porywał stada wołów, uciekają przed nim. Jedynie Eneasz zachęcony przez które Eneasz wypasał na Idzie. Jeszcze inne epizody Apollona usiłuje Achillesowi stawić opór. Włócznia j zostały wprowadzone podczas tych wstępnych walk, Achillesa przebija tarczę przeciwnika. Ten wymachuje które toczyły się w czasie dziewięciu pierwszych lat, olbrzymim głazem, gdy Posejdon wyzwala ich obu z ł zwłaszcza starcia przy lądowaniu Greków, podczas niebezpieczeństwa, otaczając ich chmurą. Hektor rów- i których Trojan, początkowo zwycięskich, zmusił do nież kilkakrotnie usiłuje natrzeć na Achillesa, ale ucieczki w rozsypce Achilles, który zabił Kyknosa, syna daremnie. Bogowie sprzeciwiają się temu. Przeznaczę- j Posejdona. Opowiadano również, że Achilles, który nie nie nie pozwala na razie, aby obaj herosi walczyli z j należał do zalotników Heleny, z ciekawości chciał ją sobą. Achilles nadal posuwa się w kierunku Troi. Prze-zobaczyć, zanim jeszcze Menelaos został jej mężem, chodząc w bród Skamander bierze w niewolę dwudzies- i Afrodyta i Tetyda miały zorganizować im spotkanie w tu młodych Trojan, których przeznacza jako ofiarę na dogodnym miejscu. Ale nie wydaje się, aby kiedykol- grób Patroklosa. Bóg rzeki usiłuje powstrzymać rzeź i wiek próbowano przedstawić Achillesa zakochanego w    sam stara się zabić Achillesa, którego ofiary wypełniają

Helenie.    koryto rzeki. Wzbiera swe wody, występuje z brzegów i

W dziesiątym roku wojny zaczyna się właściwa ściga herosa. Ale Hefajstos zmusza boga do powrotu w narracja Homerowa i spór o Bryzeidę. Gdy szeregi koryto rzeki. Achilles nadal naciera ku bramom, aby Greków spustoszyła zaraza, Kalchas wyjawia, że plaga odciąć Trojanom odwrót. Zostaje zawrócony z drogi ta jest wynikiem gniewu Apollona, który zesłał ją na przez Apollona, któremu udaje się go zwieść i skłonić prośbę swego kapłana, Chrysesa. Córkę jego Chryseidę do pościgu. Gdy zawraca ku Troi, jest już za późno, porwali Grecy i przydzielili Agamemnonowi jako jego Hektor jest sam pod Skajską bramą. Ale tuż przed część łupu z walk o Tebe. Achilles doprowadza do pojedynkiem, na widok zbliżającego się Achillesa Hek-spotkania wodzów i zmusza Agamemnona do oddania tora ogarnia strach; Achilles trzykrotnie ściga go wokół dziewczyny. Ale Agamemnon domaga się, aby w miasta, aż do chwili gdy Zeus podnosząc szale przezna-zamian Achilles zwrócił mu Bryzeidę, którą otrzymał czenia nie przeważy losu Achillesa przeciw losowi przy podziale łupów. Achilles chroni się w swym Hektora. Szala Hektora skłania się ku Hadesowi, namiocie i odmawia udziału w bitwie przeciw T roją-    Wówczas Apollon opuszcza Hektora. Na scenę wkra-,

nom, dopóki będzie się kwestionować jego prawo do cza Atena i wzbudza w Hektorze zgubne pragnienie posiadania dziewczyny. Gdy heroldowie przybywają, stawienia oporu. W tym celu przyjmuje postać Deifoba, aby upomnieć się o nią, Achilles oddaje Bryzeidę, ale brata herosa. Hektor wierzy, żęto on przychodzi mu na uroczyście protestuje przeciwko temu aktowi, który pomoc. Ale szybko zostaje wyprowadzony z błędu i uważa za niesprawiedliwy. Następnie idzie na brzeg umiera przepowiadając Achillesowi, że godzina jego morza i wzywa Tetydę, która mu doradza, aby czekał, śmierci też jest bliska. Umierając prosi swego wroga, aż Trojanie zaatakują i dojdą aż do okrętów, bo w ten żeby oddał jego ciało Priamowi. Achilles odmawia ł sposób jego obecność będzie niezbędna, ponieważ on wlecze zwłoki za swoim rydwanem, po przebiciu mu jeden - ona to dobrze wie-budzi wśród wrogów pięt i spętaniu ich skórzanym rzemieniem. Po czym

ADMET

5

powraca do obozu. Odbywąją się tam uroczystości pogrzebowe Patroklosa.

Codziennie ciągnie Achilles wokół Troi zwłoki swego wroga, który wydarł mu jego opłakiwanego przyjaciela, Patroklosa. Po dwunastu dniach Zeus poleca Tetydzie, aby zawiadomiła Achillesa, że bogowie są oburzeni jego brakiem szacunku dla zmarłych. Priam, który przybywa, aby wyprosić ciało Hektora, zostaje przez Achillesa przyjęty życzliwie. Heros zwraca mu syna w zamian za duży okup. Takie są wydarzenia opisane w Iliadzie.

Odyseja przedstawia nam Achillesa wśród zmarłych. Tam przebiega on dużymi krokami łąkę asfodeli. Wokół niego zbierają się herosi, jego towarzysze z wojny: Ajas, syn Telamona, Antilochos, Patroklos, Agamemnon. Ten ostatni opowiada Odyseuszowi o śmierci Achillesa, ale nie mówi, kto go zabił. Opisuje zwłaszcza uroczystości żałobne, które towarzyszyły pogrzebowi i późniejszą kłótnię o zbroję herosa (-» A-jas, syn Telamona, -» Odyseusz).

Opowiadania późniejsze od poematów Homera uzur pełniają ten cykl. Naprzód jest walka przeciw królowej Amazonek, Pentesilei. Królowa ta przybyła na pomoc Troi właśnie w momencie pogrzebu Hektora. Zaczęła od odparcia Greków aż do ich obozu, potem Achilles śmiertelnie ją zranił i, w chwili gdy umierała, odsłonił jej twarz. Piękno tej twarzy przejęło go głębokim bólem. Cierpienie to było tak widoczne (Achilles nie umiał ukryć swoich uczuć), że Tersytes wyśmiał go za jego miłość do zmarłej. Jednym uderzeniem pięści Achilles go zabił.

Następnie opowiadano o walce przeciwko synowi Jutrzenki, Memnonowi, w obecności matek obu bohaterów (Eos i Tetydy). Wreszcie opowiadano o miłości do Polykseny, jednej z córek Priama. Zobaczywszy Polyksenę podczas wykupu ciała Hektora, Achilles zakochuje się w niej tak dalece, że obiecuje Priamowi, iż zdradzi Greków i przejdzie na jego stronę, jeśli ten zgodzi się oddać mu rękę dziewczyny. Priam za taką cenę zgadza się na to i układ ma być podpisany w świątyni Apollona Tymbrajskiego, niedaleko bram Troi. Achilles przybywa tam bez broni i tam właśnie Parys, schowany za posągiem boga, zabija go. Po czym Trojanie biorą zwłoki i domagają się takiego samego okupu, jak ten, który musieli zapłacić, aby otrzymać zwłoki Hektora. Ta romantyczna wersja śmierci herosa wydaje się jednakże późniejsza. Inni autorzy opowiadają, że Achilles zginął podczas walki, gdy jeszcze .raz odparł Trojan pod mury ich miasta. Apollon stanąwszy przed nim, rozkazał mu, aby się wycofał, a ponieważ Achilles nie usłuchał go, Apollon zabił go strzałą. Niekiedy tym strzelcem, któiy wypuszcza strzałę, jest Parys, ale to Apollon kieruje ją w jedyne czułe miejsce na ciele Achillesa, w jego piętę.

Wokół ciała toczy się walka, równie okrutna jak ta, która towarzyszyła śmierci Patroklosa. W końcu Aja-sowi i Odyseuszowi udaje się przenieść ciało do obozu, utrzymując wrogów w karbach. Uroczystości pogrzebowe odprawiane były przez Tetydę i muzy lub nimfy. Atena posmarowała ciało ambrozją, aby zapobiec jego gniciu.

Następnie powiada się, że gdy już został wzniesiony przez Greków jego grób na brzegu morza, Tetyda zabrała ciało z sobą, aż do ujścia Dunaju, na Wyspę Białą, i że tam Achilles nadal żyje tajemniczym życiem. Żeglarze przepływający w pobliżu tej wyspy słyszeli w ciągu dnia nieustanny szczęk broni, a nocą-brzęk uderząjących o siebie pucharów i śpiewy z wiecznie trwającej uczty. Powiada się również, że Achilles ożenił się na Polach Elizejskich z Medeą albo z Ifigenią, albo też z Heleną czy też z Polykseną. Mówiono także, że przed odwrotem Greków po zdobyciu Troi z grobu Achillesa dał się słyszeć głos proszący, aby złożono w ofierze Polyksenę dla uczczenia pamięci herosa. Pamięć o Achillesie pozostała dość żywa w powszechnym wyobrażeniu Greków, a jego kult szeizył się na wyspach, jak również na kontynencie azjatyckim, scenie jego bohaterskich czynów.

Homerycki portret Achillesa ukazuje młodego mężczyznę, bardzo pięknego, o blond włosach, gorejących oczach, o potężnym głosie. Obce jest mu uczucie strachu. Najsilniejszą jego namiętnością jest radość walki. Jest gwałtowny, kocha nade wszystko sławę. Ałe jego natura wykazuje też i cechy łagodne, niemal tkliwe. Muzykalny, potrafi koić zmartwienia przy pomocy liry i śpiewu. Kocha swego przyjaciela Patroklosa oraz Bryzeidę, z którą łączy go wzajemna miłość. Okrutny, gdy dokonuje egzekucji jeńców trojańskich i żąda, zza grobu, aby ofiarowano na jego grobie Polyksenę, jest gościnny i płacze razem z Priaraem, gdy ten przybywa do Achillesa, aby odebrać zwłoki swego syna. Sam cieszy się w Podziemiu na wiadomość, że syn jego Neoptolemos jest dzielny. Czci rodziców, ula matce, a gdy znana jest mu wola bogów, wykonuje ją bez ociągania. Mimo tych wszystkich ludzkich cech Achilles uchodził w oczach filozofów hellenistycznych, a zwłaszcza stoików, za człowieka gwałtownego, niewolnika swoich namiętności i chętnie przeciwstawiano go Odyseuszowi, par excellence roztropnemu. Znana jest również cześć, jaką oddawał Achillesowi, którego uważał za wzór, Aleksander. Obydwaj umarli młodo.

Achilles stanowił inspirację bardzo wielu starożytnych dzieł literackich, począwszy od Iliady aż po Achilleidę Stacjusza. Występuje on w licznych tragediach, zwłaszcza w Ifigenii w Aulidzie Eurypidesa, os

Pochodzenie i dzieciństwo:/£ II681-694; XI 771-790; Schol. in IX 668; XVI37; XIX 326; Eust. in H.. p. 14;StaL Ach. II382 n.; Apd. Bibl. III I3,6n.;£p. III 14; A. R. IV 869 n.; schol. ad 816; schol. in At. Nu. 1068; E. niezach. trag. Skyryjki. TGF. p. 574 n.; Paus. 122.6; Hyg. Fab. 96; por. S. fragm. (Pearson) II. p. 191 n.; Ov. Met. XIII 162 n.; Ptol. Heph.. p. I83J95; Lyc. 178 n.; Tzei. ad tac:, Et. Magn. s. v. Pierwsza w y p r a w a: //. XI625; Procl. in EGF (Kinkel), p. 18 n.; schol in U 159; Apd. Epi III 17; Philostr. Her. 11128-36; Diet. 116; III n.; Hyg. Fab. 101; Prop. II1,63 n.; Ov. Pont. 112,6. - Telefos. Druga wyprawa:/! passim; Od XI477 n.; XXIV 39 n.; Procl. EGF (Kinkel), p. 33 n.; Pi. 0.2, 147; Apd. Ep. III 22:31 os: Plu. Qu. Ge 28; D.S. II46; Philostr. Her XX \6n.;Tzel.Anteh251.;Posthom. I00n.;395n.;inLyc. 174;999;Q. S.III 26n.; IV 468 n.;Schol.ad Theoc. XVI49;Ov. Met. XII70-140; 597-609; Diet. II12; Hyg. Fab. 107; 110; Verg. Aen. VI56 n.; Serv. in V«g. Aen. VI 57; Schol. in A.R. IV 815; in E. Hec. 41; Te 16; Lact. Plac. in Siat. Ach I !34;Nonn.; Westermann,p.382,no.62;Paus. III 19.11 n.;24,10 n . por A. de Vita. II milo di Achille, Torino 1932; A. Riwier, La rie dAchille illustrće par la rases grees.... Lausanne_l936; por. A. Pu ech. L' Iliadę d‘Homire, Parts, oraz podstawowe dzieła o Iliadzie, zwłaszcza Ch. Autran. Homere et les Origines sacerdotales de Tipópie grecque. Paris 1938; P. Mazon, wyd. Iliady. Paris w serii Belles Lcttres. 1.1. zawierający Bibliografię; por. G. Meautis w: Mytheś inconnus. Paris 1949. s. 93-248.

ADMET ('ASjiątof) - król Feraj, w Tesalii. Był synem Feresa, tego, od którego pochodzi nazwa krainy, oraz Periklymene. W młodości uczestniczył w polowaniu na dzika kalydońskiego i w wyprawie Argonautów. Po śmierci ojca został królem i wówczas właśnie Apollon był u niego pasterzem wołów. Zakochał się w Alkestis, córce Peliasa, króla Jolkos. Ten zaś zdecydował się oddać córkę swoją mężczyźnie, którego rydwan