35546 P1120465 resize

334

tcńskiego. Za takim datowaniem przemawiają też szczypczyki żelazne ze skuwką, bardzo pospolite w lateńskiej już fazie kultury pomorskiej**.

Zbliżone nieco wyposażenie posiada grób ciałopalny odkryty na cmentarzysku w WiMcnau". Był to grób popielnicowy, w którym funkcje popielnicy pełniła misa nakryta drugą zaopatrzoną w cztery nóżki, a obok ustawiona była trzecia misa. także na czterech nóżkach. Znajdowały się tam też: kolia złożona z ponad stu paciorków brązowych (ryc. 17 c). cztery kółka brązowe (ryc. 17 d). bransoleta brązowa (ryc. 17 h). trzy szpile z łabędzią szyją (ryc. 17 a. b, e) oraz dwie zapinki, jedna stanowiąca późną odmianę typu Cert osa. z nóżką ozdobioną guzkiem (ryc. 17 f). druga o długiej sprężynie na żelaznej osi (ryc. 17 g). Ta ostatnia zapinka przemawia za datowaniem omawianego zespołu też na początek okresu lateńskiego⁰.

Młodszą fazę grupy górzyckiej możemy więc datować na schyłek okresu halsztackiego oraz na początki lateńskiego⁰. Jest w chwili obecnej sprawą otwartą, jak długo w głąb okresu lateńskiego przetrwała grupa gńrzycka. Bardzo jest jednak prawdopodobne, że zachowała swoją samodzielność aż do środkowego okresu lateńskiego na terenie położonym po obu stronach środkowej Odry. na południe od ujścia Warty. Tereny te bowiem nie zostały objęte ani przez młodszą fazę kultury pomorskiej, ani też przez kulturę jaatorfską.

Vffl

Poza obrębem zasięgu kultury pomorskiej pozostały w okresie lateńskim też ziemie zachodniej Małopolski wraz z przyległą, wschodnią częścią Górnego Śląska. Na tym terenie u schyłku epoki brązu i w początkach wczesnej epoki żelaza rozwijała się grupa górnośląsko-małopolska. Wschodnią część Górnego Śląska i zachodni skrawek Małopolski, rozciągający się na zachód od pasma Jury Krakowsko-Częstochowskiej, zajmowała podgrupa częstochowsko-gliwicka⁷® stanowiąca jedną z części składowych wymienionej powyżej grupy, znana głównie z licznych, dużych cmentarzysk, na których obok siebie występowały pochówki szkieletowe i ciałopalne⁷¹, przeważnie obstawione kamieniami i nakrywane

* Pętana n. op. rtt, s. 05-07.

•’ S. Orłem, Bemerkuno$werte Fundę eon dnem frUheiaenzcltUchen Grtiber-Jeld bet Wletcnau, Kr. Kleenh01 teuetadt, „Ausgrabungcn und Fundo”, t. 13: 1008. Ł 3, a. 133-133.

"Orłem, op. dl., a. 133.

" G r ł ca a, Bemerkungen.... a. 119.

^N G a d I. Zróżnicowanie terytorialne, s. 23-26; tenże. Kultura łużycka, s. 163-

-1M.

ⁿ M. Gedl. Szkieletowy obrządek pogrzebowy w kul turze łużyckiej. „Prace

brukami kamiennymi. Blrytualne cmentarzyska użytkowa no przez cały okres halsztacki C. aż do początków okresu halsztackiego D⁷*. W określa tym Jednak nastąpiła Już wyraźna zmiana. W miejsce cmentarzysk z grobami szkieletowymi i ciałopalnymi jamowymi, zakładanymi w dużych, podłużnych Jamach grobowych, pojawiają są powszechnie groby ciałopalne. przeważnie popielnicowe⁷*, zakładane w niewielkich Jamach, zazwyczaj pozbawione konstrukcji kamiennych.

Młodsze groby popielnicowe różnią się od starszych także wyposażaniem. Ceramika w nich to przeważnie chropawe, niestarannie wykonane garnki, naczynia wazowate czy misy. Na niektórych cmentarzyskach górnośląskich stwierdzono wyraźnie, że groby popielnicowe młodszej fazy nawarstwiały się na datowane na okres halsztacki pochówki szkieletowe¹⁴. co pozwoliło na zaliczanie ich do schyłkowej fazy okresu halsztackiego⁷*. Datowanie takie potwierdzały nieliczne wyroby metalowe typowe dla młodszej fazy okresu halsztackiego⁷* oraz występująca na niektórych cmentarzyskach w północnej części Górnego Śląska ceramika inkrustowana⁷⁷. Brak było natomiast wyrobów, które by pozwalały na przeciągnięcie datowania omawianych grobów na okres lateński, a przynajmniej na Jego początkową fazę. W ciągu wczesnej fazy okresu lateńskiego pojawiają się bowiem w północnej części Górnego Śląska stanowiska zaliczane do kultury pomorskiej⁷*.

Z omawianą tu grupą cmentarzysk o płaskich grobach ciałopalnych popielnicowych ze schyłku okresu halsztackiego łączy się także cmentarzysko w Ziemiędcach, po w. Gliwice⁷*, położone we wschodniej części

Archeologiczne*’, t- 6. Kraków 1964, a. 36-57, 80-90; Ł Szydłowska. Cmentarzysko kultury łużyckiej to Pruczycoch, pow. Zawiercie, „Rocznik Muzeum GdrnofiekkfO w Bytomiu — Archeologia”. Ł. 5. Bytom 1968.

^a L Dobrzańska. M. Gedi Cmentarzysko kultury łużyckiej w Usoskadi Małych, pow. Olesno, „Silesia Antfąua”. t. 4: 1962. s. 162-163.

" G. Raichkf, Dos Endo der Lausitzer Kmłttcr in SchUsieu. Wrocław 1913. s. 15-37.

ⁿ Swibie, pow. Gliwice: F. Hufnagel, Etn frahristutlUklin Grab mit Mul bsttattung. „Ałtschlcsische Blatter”, t. 13: 1938. s. 176-181; I asowic* Make. pow. Olesno: Dobrzańska, Gcdl, op. cit^ s. 162-163.

" Dobrzańska, Ge dl, op. dL, s. 162-163.

ⁿ Na przykład zapinka czółenkowata z Ziemnie WidkScła, pow. Opala. Gedl, Kultura łużycka, tabl. XLVI

" Gedl. op. cłt_, s. 59-60.

ⁿ M. Gedl, Uwagi o kulturze pomorskiej na Górnym Śląska. jSBaałs Asttya*, t- 5: 1963, s. 93-105; L. Szadkowska. Cmentarzysko ciałopalne kultury i—nr »W«i to Ligocie Dolnej, pow. Kluczbork, ..Opolski Rocznik Muzealny”, ź 1: 1963, Z 41-62.

* E. Dobrzańsko, Póżnohalsztackie cmentarzysko cńłoyoha to Zśemśfcicack w potr. gliwickim, ..Przegląd Archeologiczny”, t. 13: 1961, a. 156-175.