38581 skanuj0038 (104)

76 Zasady nauczania

W świetle najnowszych teorii pedagogicznych nie ma powo du utrzymywać dualizmu zasad z jednej strony i niezbyt jasno sprecyzowanych norm czy reguł postępowania w wychowaniu.

Wychowanie jest rozumiane jako kształcenie osobowości, wówczas zarówno zdobywanie wiedzy, jak i opanowywanie sposobów postępowania podlega tym samym prawom.

Można zatem — podkreśla W. Szewczuk — należy mówić o ogólnych zasadach wychowania⁸².

Zasady te determinują warunki skuteczności wszelakiej działalności wychowawczej. Z tego wynika szereg konsekwencji, a to:

—    obiektywne prawidłowości nie zależą od treści kształtowania osobowości,

—    jakiekolwiek byłyby te treści, i w jakikolwiek sposób określone cele wychowania zawsze ich realizacja podlega tym samym prawom wyrażonym w zasadach wychowania,

—    liczba zasad nie jest dowolna, chyba że nie wszystkie prawidłowości procesu wychowania zostały poznane.

Można by to odczytać, że bez względu na założenia ideologiczne zasady wychowania w każdym procesie wychowawczym są jednakowe.

5.3. Klasyfikacja zasad

W. Szewczuk wymienia dziewięć zasad wychowania:

—    zasada motywacji,

—    zasada aktywności,

—    zasada praktyczności,

—    zasada bezpośredniości,

—    zasada receptywności,

—    zasada systemowości,

—    zasada trwałości,

"² Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa 1993, Fundacja Innowacja, s. 978.

—    zasada zespołowości,

—    zasada indywidualizacji⁸³.

|est to zakres zasad wychowania rozumiany jako nadrzędny |iinivs i świadome działania pedagogiczne. Z tych propozycji wy wodzą się bardziej szczegółowe zasady, właściwe poszczególnym dziedzinom wychowania.

Gdyby dokonać analizy znaczeniowej powyższych zasad, to poszczególnym z nich można przyporządkować zasady wymieniane w klasycznych typologiach występujących choćby w pod-or/.nikach do dydaktyki takich autorów jak Cz. Kupisiewicz I W. Okoń. I tak:

—    zasadzie motywacji i aktywności — świadomego i aktywnego udziału uczniów,

—    zasadzie praktyczności — wiązania teorii z praktyką,

—    zasadzie bezpośredniości — poglądową,

—    zasadzie receptywności — przystępności kształcenia,

—    zasadzie systemowości — systematyczności,

—    zasadzie trwałości — trwałości wiedzy,

—    zasadzie zespołowości i indywidualizacji — indywidualizacji i zespołowości.

Zasady nauczania są więc szczegółowszymi prawidłowo-u iami wynikającymi z zasad wychowania, odnoszącymi się do procesu kształcenia będącego dziedziną wychowania.

W podręcznikach do dydaktyki różni autorzy przyjmują nieco odmienne ujęcie zasad dydaktycznych i różnią się między sobą liczbą, a także ich kolejnością. Są to propozycje zbliżone, które pozwalają na ich przedstawienie w następującej kolejności:

—    zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów,

—    zasada wiązania teorii z praktyką,

—    zasada poglądowości,

—    zasada przystępności,

—    zasada systematyczności,

Encyklopedia pedagogiczna-., op. cit., s. 979-991.