43548 skanuj0039 (103)

78 Zasady nauczania

—    zasada trwałości wiedzy,

—    zasada indywidualizacji zespołowości.

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów leży u podstaw wszelkiej aktywności, która jest tym większa i silniejsza, im wszechstronniejsza jest i głębsza motywacja. Jest to szczególnie ważne u dziecka w klasach I-III ze względu na poziom rozwoju jego procesów psychicznych; motywacja może być determinantem długotrwałej jego aktywności, może nie tylko nadawać kierunek tej aktywności, ale i wywoływać ją.

W edukacji współczesnej, gdy mówi się o jej kreowaniu wespół z uczniami, występowanie tej zasady decyduje o jej efektywności, wzmacnia bowiem zainteresowanie dziecka tym, co robi. Nauczyciel może podejmować działania, które służą pobudzaniu i wspieraniu tychże zainteresowań. Można tu przytoczyć za R. M. Gagn następującą ich listę szczegółową:

—    przyciąganie i ukierunkowywanie uwagi,

—    pobudzanie do przypomnienia sobie podstawowych wiadomości czy umiejętności, stanowiących warunek wstępny uczenia się,

—    informowanie ucznia o celach szczegółowych,

—    podawanie odpowiednich bodźców,

—    dostarczanie korygujących informacji zwrotnych,

—    ocenianie wyników,

—    ułatwianie transferu,

—    zapewnienie przechowywania w pamięci przez ćwiczenia ⁸⁴.

Zasada wiązania teorii z praktyką znajduje szerokie zastosowanie w edukacji. Rozwój dziecka wymusza na nauczycielu takie kształcenie, które jest w ciągłym powiązaniu z otaczającą rzeczywistością przyrodniczą, społeczną, techniczną, kulturową.

Działalność praktyczna stwarza warunki aktywnego poznawania właściwości przedmiotów, czy przedmiotu działania, pozwala na głębsze wniknięcie w istotne jego zależności.

^M Gagn R. M., The Conditions of Learning. New York 1970.

Zasada ta warunkuje jakość edukacji dziecka. Przykładowo: u matematyce wykorzystywanie wielu rodzajów materiałów 11 ukturalnych pociąga za sobą występowanie powyższej zasady, alr nie tylko, gdyż jednocześnie występuje upoglądowienie w/macniające przyswojenie sobie materiału.

Zasada poglądowości akcentuje wielozmysłowy kontakt ucznia (■uznawaną rzeczywistością, umożliwiający polisensoryczne posuwanie.

Miał rację J. H. Pestalozzi, gdy podkreślał, że dziecko ■ Monie przedmiot wszystkimi zmysłami.

Źródłem wiedzy jest doświadczenie i przekaz. Łączenie Informacji z tych źródeł może przebiegać różnie:

—    uczeń poznaje określony materiał przedmiotowo bez uzyskiwania informacji, nauczyciel wspomaga go tylko słowem,

—    uczeń poznaje materiał przedmiotowo, nauczyciel pomaga odkryć nowe, nie zauważone informacje,

—    nauczyciel przekazuje informacje, uczeń przez bezpośredni kontakt szuka ich potwierdzenia albo zanegowania,

—    nauczyciel stymuluje wieloraki kontakt z rzeczywistością, a potem pomaga uczniom porządkować wiadomości, albo sam je porządkuje.

Jest to ogromnie ważna norma postępowania wobec dziecka w klasach I-III. „Dziecko tyle zna świata, ile ma go pod powiekami", „dziecko poznaje świat rękami", to stwierdzenia oddające wiernie to, jak uczy się dziecko w tym okresie rozwojowym.

Zasada przysłępności musi uwzględnić zjawisko stosunku odbiorcy do opanowywanego materiału, determinowane indywidualnym przygotowaniem, zasobem doświadczenia w dziedzinie, do której należy poznawany materiał.

Stąd zalecane postępowanie nauczyciela:

—    uczyć najpierw tego, co bliskie a potem dalekie,

■ — przechodzić z uczniem od łatwego do trudniejszego,

—    od znanego do nie znanego.