83246 skanuj0040 (72)

80 Zasady nauczaniu

Ale to nie wystarczy, jeśli nie uwzględnimy indywidualnego tempa pracy. Zadania dla ucznia nieznacznie powinny wyprzedzać jego rozwój; nie mogą być ani za łatwe, ani za trudne. Stawianie zbyt wysokich wymagań, którym nie może sprostać, zniechęca dziecko do dalszej pracy, niszczy pozytywną motywację do nauki. Należy też pamiętać, że wymagania zbyt niskie wpływają również demobilizująco.

Przestrzeganie zasady przystępności powoduje skuteczniejsze opanowywanie wiedzy za pomocą dwóch procesów:

—    powstawania nowego poznania,

—    aktualizowania się już istniejącego.

Materiał trudny dla dziecka, niezrozumiały zostaje w procesie zwanym habituacją zatrzymany. Wysiłki nauczyciela próbujące uaktywnić uczniów idą na marne.

Jakość edukacji zależy od przestrzegania tej zasady w codziennym życiu szkolnym.

Zasada systematyczności powoduje rozkład określonych działań w czasie. Systematyczność prowadzi do powstawania nawyków, do utrwalania się sposobów postępowania w działaniu, do wykształcenia postaw, do stabilizacji struktury osobowości na każdym etapie rozwoju.

Jest jedną z zasad decydujących w sposób istotny o skuteczności świadomych poczynań. Jej prakseologiczny charakter znajduje pełne odbicie w wynikających z niej regułach dydaktycznych:

—    istotnym warunkiem skutecznej edukacji jest nawiązywanie do wiedzy uprzedniej ucznia,

—    ustalanie tzw. merytorycznego środka zajęć (lekcji) oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności odgrywa w procesie uczenia się bardzo istotną rolę,

—    zaznajomienie uczniów z nowym materiałem wymaga na ogół podzielenia danego tematu na punkty i podpunkty, które nauczyciel powinien omawiać kolejno,

—    streszczenia i syntetyzujące powtórzenia powinny być realizowane nie tylko po zakończeniu tematów cząstkowych, ale i na początku lekcji,

—    zwracać należy uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez uczących się,

—    należy wdrażać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku.

Zasada ta wymaga od nauczyciela sensownego planowania i ciągłego nawiązywania do tego, co dziecko już umie.

Zasada trwałości wiedzy jest powiązana z zasadą aktywności i przystępności, stąd jej realizacja zależy także od ich występowania. Należałoby uprzednio ustalić, co w programie jest najważniejsze, a co mniej ważne, co powinno na trwałe wchodzić w doświadczenie jednostki. Jest to ogromnie ważne w planowaniu materiału, warunkuje to bowiem wystąpienie zasady trwałości.

Dla jej realizacji trzeba tak organizować proces edukacyjny, aby:

—    uczeń uczył się z zainteresowaniem (łatwiej wtedy zapamiętuje),

—    oraz wielokrotnie się stykał z nową treścią, umiejętnością.

To ostatnie zjawisko ma miejsce przy powtarzaniu, nawiązywaniu do tego, co już wiedział.

Powtarzanie ma tylko wtedy wartość dla ucznia, jeśli jest odpowiedniej jakości. Stąd też muszą występować różne jego rodzaje, takie jak:

—    powtarzanie orientacyjne,

—    powtarzanie gruntujące,

—    powtarzanie uzupełniające,

—    powtarzanie porządkujące,

—    powtarzanie utrwalające.