40295 Obraz8 (34)

146 TEORIA INTEGRACJI I DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ

nadrzędnych²³. Podobnie badania z zakresu organizacji zarządzania w przemyśle wykazywały, iż samodzielność przedsiębiorstwa lub władz lokalnych (terenowych) była w dużym stopniu ograniczona.

W świetle socjologii czy teorii organizacji podział i określanie uprawnień do decydowania powinno dokonywać się na podstawie następujących zasad:

1)    W grupie społecznej, społeczności czy systemie społecznym występuje cała struktura jednostek organizacyjnych (np. w wielkim przedsiębiorstwie). W tej strukturze możemy wyróżnić hierarchiczny układ jednostek organizacyjnych, tzw. pionowy, i układy poziome, z których każdy składa się z odpowiednich jednostek organizacyjnych lub stanowisk. Otóż zaleca się ogólnie decentralizację uprawnień do podejmowania decyzji w układzie pionowym, natomiast centralizację w każdym danym układzie poziomym;

2)    Decentralizacja, pojmowana jako ograniczenie liczby nakazów, wydawanych przez jedne instytucje innym w ramach danego systemu społecznego lub między jednostkami organizacyjnymi tej samej instytucji, jest zależna od tego, czy możliwe jest uruchomienie w niższych instancjach takiego systemu podrzędnych celów tych instytucji lub jednostek organizacyjnych oraz bodźców prowadzących do osiągnięcia tych celów, aby rezultat działania tych instytucji odpowiadał celom grupy, celom całości²⁴;

3)    Podział uprawnień do podejmowania decyzji powinien być tak przeprowadzony, aby w modelu i praktyce decyzje instytucji nadrzędnych nie zastępowały decyzji instytucji uprawnionych. Jeśli bowiem poważna liczba decyzji w sprawach przysługujących np. instytucji władzy miejskiej jest podejmowana na wyższych szczeblach, wówczas rozwijają się stosunki nieformalne, naciski nieformalne na członków instytucji wyższych, a miejsce poszczególnych osób w strukturze władzy lokalnej jest w znacznej mierze funkcją ich stosunków i pozycji w szerszym niż lokalny systemie władzy²⁵;

4)    Synchronizacja działalności instytucji powinna się odbywać na poszczególnych szczeblach władzy (np. synchronizacja działalności instytucji miejskich na szczeblu władzy miejskiej). W sprawach o znaczeniu wykraczającym poza instytucje tej samej grupy, ale np. wielu zbiorowości terytorialnych - na piętrze bezpośrednio wyższym (np. powiatowym), a nie na szczeblu o dwa piętra wyższym. Tak np. polskie badania nad miastami wykazały, iż w okresie istnienia powiatów w programowaniu i koordynowaniu działalności instytucji i

²³    W. N a r o j e k, System władzy w mieście, Warszawa 1963.

²⁴    Jest to zasada sformułowana przez O. Langego w pracy Optymalne decyzje. Zasady programowania, Warszawa 1964.

²⁵    N a r o j e k, dz. cyt.