30419 IMGA94 (2)

146 Warzywa psiankowate

8—8 tygodni przed planowanym zakończeniem uprawy. Coraz częściej zaleca się opóźniać termin ogławiania o tydzień, lecz wtedy trzeba również usunąć ostatni kwiatostan. Na wierzchołku rośliny powstaje wówczas pewnego rodzaju parasol z rozrastających się 5—6 młodych liści, które intensywnie asymi-lują. gdyż mają najlepsze warunki świetlne, a ponadto chronią owoce ostatniego grona przed bezpośrednim padaniem promieni słonecznych i przegrzewaniem- Dzięki temu nie następuje destrukcja barwników i nie powstają żółte plamy obniżające wartość handlową owoców.

W uprawach kończących się późną jesionią ostatecznym terminem ogławiania jest 20—25 września. Niektórzy są zdania, że wybijające po ogłowieniu we wrześniu pędy boczne należy zostawić, usuwając z nich tylko kwiatostany. Pędy te utrzymują roślinę w większym wigorze oraz stymulują wzrost i dojrzewanie pozostałych jeszcze na roślinie owoców.

Zapytanie kwiatów. Pomidor, pomimo ze jest gatunkiem samopytnym, nie znajduje w uprawie pod osłonami korzystnych warunków do prawidłowego zapylenia kwiatów. Ciągle niedocenianym zabiegiem, mającym na celu ułatwienie zapylenia kwiatów, jest potrząsanie kwiatostanami. Potrząsanie za pomocą bateryjnych lub przewodowych wibratorów, tzw. sztucznej pszczoły, należy rozpocząć, kiedy pierwsze 2—3 kwiaty w kwiatostanie są całkowicie otwarte i zakończyć. kiedy w kwiatostanie kwitną ostatnie kwiaty. We wczesnej uprawie trwa to około trzech, a w późniejszej dwóch tygodni.

Buitelaar (1987. 1988) porównywał wpływ trzech sposobów poruszania kwiatostanami (potrząsanie drutami, do których przywiązane są sznurki okręcone wokół roślin; potrząsanie sznurkami znajdującymi się przy roślinach; zastosowanie wibratorów) oraz częstotliwości wykonywania zabiegów (dwa lub trzy razy w tygodniu) na wcze-sność i wielkość plonowania. Najlepsze efekty uzyskano potrząsając kwiatostanami trzy razy w tygodniu. Także procent prawidłowo wykształconych nasion był najwyższy w owocach zebranych z potrząsanych gron. co ma duże znaczenie dla hodowców i producentów nasion szklarniowych odmian pomidora. Roślinami należy potrząsać raczej w godzinach przedpołudniowych, dbając aby wilgotność powietrza wynosiła

70—75%. a temperatura nie przekraczała 28°C.

Buitelaar (1986) badał także wpływ iy. stematycznego poruszania roślinami (ociera, nie się o rośliny w czasie przechodzenia między rzędami) na plonowanie pomidora.

W stosunku do roślin nie poruszanych rośliny poruszane raz dziennie były o 6% niższe i miały o 22% mniejszą powierzchną liści, natomiast rośliny poruszane dwukrotnie w ciągu dnia były o 14V* niższe i miały .

0    33% mniejszą powierzchnię liści. Produktywność roślin poruszanych raz dziennie spadla o 4%. a poruszanych dwa razy dzień-nie o 13% w porównaniu z roślinami nie poruszanymi.

Hormonizacja. Nanoszenie substancji hormonalnych na kwiaty jest kolejnym za- I biegiem stymulującym zapylanie kwiatów

1    wzrost zawiązków owoców. W wyniku wieloletnich badań wśród kilku związków chemicznych nadających się do hormoniza-cji za najkorzystniej działający uznano kwas p-naftoksyoctowy w stężeniu 25—50 ppm.

W Polsce występuje on w preparacie handlowym Betokson. Betokson stosuje są w rozcieńczeniu 2.5 .ml na 1 I wody do hormonizacji kwiatów w gorszych warunkach świetlnych, a w rozcieńczeniu 5 ml na 1 I wody w korzystnych warunkach. Preparat ten, zarówno skoncentrowany, jak i w roz- i cieńczeniu. ulega szybko rozkładowi pod wpływem światła. Nie powinno się go pozostawiać dłużej (kilkadziesiąt minut) na świetle. Mimo że Betokson jest roztworem alkoholowym, nie powinien być przechowywany w temperaturze poniżej 0°C, gdyż ule- < ga zniszczeniu. Także trwałość jego jest ograniczona. Chcąc uzyskać pozytywne efekty. należy używać preparatów świeżych.

Hormonizacja poprawia wiązanie i wzrost owoców w uprawie wczesnej w pierwszych 3—4 kwiatostanach, czyli wytworzonych do połowy kwietnia. W uprawie przedłużonej hormonizacja może korzystnie wpływać na wiązanie owoców w kwiatostanach kwitnących w upalne dni lata oraz jesionią, tj. we wrześniu.

Hormonizację poprzez zanurzanie kwiatostanów w roztworze preparatu lub ich opryskiwanie opryskiwaczami typu Pilmet (można również posłużyć się rozpylaczami fryzjerskimi) należy wykonać, kiedy 50—75% kwiatów w kwiatostanie jest otwartych. Nie należy hormonizować całych I

tością w nich etylenu (C₂H₄). Prowadzone w wielu krajach badania wskazują na możliwość przyspieszenia procesu dojrzewania jeszcze zielonych owoców pomidora przez przetrzymywanie ich w atmosferze wzbogaconej w ten gaz albo traktowanie roślin lub samych owoców preparatami zawierającymi etylen. Przyspieszanie dojrzewania owoców wyrośniętych, ale zebranych gdy są jeszcze zielone, jest wykorzystywane przy likwidacji wczesnej uprawy, a znacznie bardziej w uprawie opóźnionej. Pogarszające się bowiem warunki świetlne są przyczyną bardzo powolnego dojrzewania pomidorów na krzaku, a konieczne już w tym okresie dogrzewanie szklarni zwiększa koszty produkcji lx>midora.

Gazowanie etylenem przeprowadza się w komorach, specjalnie przystosowanych do tego celu przez fachowców. Montowanie urządzeń na własną rękę może być bardzo niebezpieczne, gdyż etylen w stężeniu 2.7—34% jest wybuchowy.

W 1 m³ pomieszczenia można umieścić w ażurowych skrzynkach około 50 kg owoców. Stężenie etylenu powinno wynosić 0,1 % obj. Gazowanie wykonuje się w ciągu 3 -4 kolejnych dni w temperaturze powietrza 20—25°C i wilgotności 85—90%. Każdego dnia przed gazowaniem komorę należy dokładnie przewietrzyć, aby usunąć nadmiar dwutlenku węgla i doprowadzić tlen. Wpływ gazowania etylenem na szybkość dojrzewania owoców pomidora przedstawiono w tabeli 7.7. Do przyspieszania dojrzewania pomidorów służy preparat Ethrel. który w stężeniu 2.5% nanosi się za pomocą szczoteczki lub twardego pędzelka na szypułkę (nasadę grona), pocierając kilkakrotnie aż do

kwiatostanów zbyt wcześnie, tj kiedy rozchylają się pierwsze kwiaty, może to bowiem prowadzić do powstawania owoców silnie zniekształconych, całkowicie partenokarpij-nych, pustych, tzw. paprykowatych. bezwartościowych w obrocie towarowym.

Hormonizację można powtórzyć, gdy kwitnę ostatnie kwiaty w kwiatostanie, i z pierwszych powstały juz zawiązki owoców wielkości grochu. Wówczas można zastosować wyższe stężenie roztworu (5 ml/l wody). Jeśli hormonizację wykonuje się tego samego dnia co potrząsanie kwiatostanami, a jest to wskazane, potrząsanie należy przeprowadzić wcześniej. Warunki termiczne i wilgotnościowe powietrza podczas hormo-nizacji powinny być takie same jak w czasie zapylania.

Holendrzy nie polecaią hormonizować pomidorów zwłaszcza przeznaczonych na eksport, gdyż zabieg ten powoduje u wielu odmian deformację owoców, objawiającą się przeważnie silnym pokarbowaniem. oraz gorszą trwałość w czasie transportu i magazynowania.

Usuwanie kwiatów. Niska temperatura w okresie gdy rośliny są młode oraz wysoka intensywność światła w lecie mogą powodować tworzenie się rozgałęzionych kwiatostanów o dużej liczbie kwiatów. W takim wypadku wiązanie i przyrost masy owoców powstałych ze wszystkich kwiatów w kwiatostanie trwa dosyć długo, owoce są drobniejsze i obniża się ich jakość. Aby poprawić jakość, zwłaszcza wczesnego plonu, wskazane jest pozostawienie 8—10 kwiatów odmian o owocach dużych, mięsistych i 10—12 u pozostałych. Usuwać można nie rozwinięte jeszcze kwiaty, np. tuż przed przystąpieniem do pierwszego zabiegu hor-monizacji na danym kwiatostanie. Usunięcie części kwiatów może spowodować pewne zmniejszenie całkowitego plonu, jednak zawsze poprawia wczesność i jakość plonu.

Koniecznie należy usuwać kwiaty sta-śmione lub zrośnięte z kilku, które występują zwłaszcza w pierwszych kwiatostanach. Wyrastają z nich wprawdzie owoce duże. ale bardzo zniekształcone. Pozostawienie takich owoców w gronie hamuje wzrost pozostałych pomidorów o prawidłowym kształcie.

Przyspieszenie dojrzewania owoców. Dojrzewanie owoców pomidora, tj. wybarwianie się. jest skorelowane z zawar

Tabela 7.7. Wpływ gazowania etylenem na szybkość dojrzewania owoców pomidora* (wg Geisslera 1985)_

Warunki	Udział owoców		w %
	zerwonych	żółtych	zielonych
Bez gazowania	17	36	39
Gazowanie etylenem codziennie przez 3 dni	49	41	6

• Pomiar przeprowadzono po 6 dniach od rozpoczęcia gazowania.