80624 IMGB06 (3)

170 Warzywa psiankowate

porażone rośliny, a także papierosy. Z roku na rok choroba ta przenosi się przez nasiona. Przy wczesnym porażeniu powoduje obniżkę plonu sięgającą niekiedy 40%.

Mozaika ogórka na pomidorze i pap* ryce (Cucumber mosaic virus). Powoduje odbarwienie i deformację roślin.

Smugowatość pomidora (Tomato mosaic virus). Na porażonych pędach występują ciemnobrunatne, zagłębione smugi. Zostaje zahamowany wzrost roślin i stają się one kruche. Porażeniu ulegają także owoce, na których widoczne są wgłębione, nieregularne. brunatne plamy.

Brązowa plamistość pomidora (Tomato spotted wiłt virus). Zahamowany zostaje wzrost porażonych roślin. Liście wierzchołkowe brunatnieją i zaginają się w dół. Wirus może być przenoszony mechanicznie, ale częściej rozprzestrzeniany jest przez wektory. którymi są różne gatunki wciornastków.

Zapobiegania chorobom wirusowym:

•    Odkażać nasiona w 10-procentowym fosforanie trójsodowym przez 15 minut w temperaturze 20—30°C. Przed tym zabiegiem dobrze jest moczyć nasiona przez 4 godziny w wodzie o temperaturze 20-—25 C. Po odkażeniu nasiona należy płukać przez co najmniej 5 min w bieżącej wodzie i wysuszyć.

•    Odkażać podłoże, paliki, sznurki itp.

•    Prowadzić selekcję negatywną młodych roślin.

e Przed pikowaniem, uszczykiwaniem. pod-wiązywaniem opryskiwać rośliny 10-procentowym roztworem mleka. Zabieg ten inak-tywuje wirusa na 24 godziny, e Przestrzegać podstawowych zasad higieniczno-agrotechnicznych.

7.4.2. Choroby bakteryjne

Rak bakteryjny pomidora [Corynebacte-rium michigananso (E.F. Smith) Jensenl. Choroba ta znajduje się na polskiej liście kwarantannowej. Bakterie wnikają do na-czyó. powodując ich zapychanie (tracheo-bakterioza). Na przekroju łodygi widoczne są zbrunatnienia naczyri. Zakłócenia w regularnym dostarczaniu wody powodują początkowo więdnięcie pojedynczych listków, później liści, a w końcu całych roślin. 2ródle_m infekcji jest gleba, w której bakterie mog. zachowywać żywotność przez kilka 1*^ a także zainfekowane nasiona.

Zapobieganie i zwalczanie: e odkażać podłoże termicznie lub chemia-nle, stosując formalinę: e odkażać nasiona w 5-procentowej Formalinie technicznej 40 przez 6—10 min w temperaturze 20°C lub w wodzie o temperaturze 55°C przez 25 min bądź w 0.6-procentowym lodowatym kwasie octowym przez 24 godziny: e ręcznie wyłamywać (a nie wycinać) porażone pędy i palić je; e miejsca po usunięciu porażonych roślin opryskać 5-procentową Formaliną techniczną 40:

e zgłosić wystąpienie choroby w najbliższą stacji kwarantanny i ochrony roślin.

Śluzowe więdnięcie roślin psiankowatych (Pseudomoras so/anacearum E.F. Smith). Jest to choroba kwarantannowa. Poraża wszystkie rośliny psiankowate, a także chryzantemy. Atakuje wiązki przewodzące roślin. Rośliny porażone żółkną i zamierają. Bakterie mogą być przenoszone z materiałem siewnym oraz z zakażoną ziemią, w którą zachowują żywotność nawet kilka lat.

Zapobiegania i zwalczanie: e odkażać nasiona tak jak przy raku bakteryjnym;

e wyrwać i palić porażone rośliny; e w wypadku wystąpienia choroby stosować 3—4-letnią przerwę w uprawie.

7.4.3. Choroby grzybowe

Zgorzel podstawy łodyg i czarna zgnilizna owoców pomidora [D idy maila lyco-persici (Kleb)]. Objawy choroby występują zwykle na starszych roślinach. Gdy pierwsze owoce zaczynają dojrzewać porażone rośliny więdną i usychają. Grzyb atakuje szyjkę korzeniową. która brunatnieje. Następuje zahamowanie przewodzenia wody, w wyniku czego roślina więdnie. Grzyb poraża także owoce, co objawia się czarną zgnilizną, zaczynającą się najczęściej u nasady szypulki Źródła infekcji to: zakażone podłoże, nasiona. narzędza uprawowe, paliki, sznurki.

•    szczepić pomidory na odpornych podkładkach.

•    uprawiać odmiany odporne.

Zaraza pierścieniowa pomidora [Phytophthora nicotianae (Breda de Haan) var. patasitica (Destur)]. Łodygi roślin gniją u podstawy, co można zaobserwować w jesiennej uprawie pomidorów kilka lub kilkanaście dni po posadzeniu roślin na miejsce stale. Cale rośliny więdną i zamierają. Porażeniu mogą ulegać także starsze rośliny, u których na szyjce korzeniowej pojawiają się szarozielone smugi, przechodzące w nieregularne. lekko zagłębione, brązowe plamy z ciemniejszą obwódką. Łodyga w miejscu porażenia przybiera szarozielone zabarwienie i przewęża się. a jej wnętrze staje się puste.

Część łodygi powyżej miejsca porażenia zamiera. Choroba rozwija się tylko w wysokiej temperaturze (optimum 25—30'C. minimum |12°C). Rozwojowi choroby sprzyja także duża wilgotność w pomieszczaniu oraz nadmierne nawożenie azotem. Źródłem infekcji jest podłoże, w którym grzyb może przetrwać nawet kilka lat.

Zapobieganie i zwalczania: e uprawiać pomidory w parowanym podłożu;

a podlewać rośliny po sadzeniu jednym z preparatów: Cynkotox (0.2%). Oithane M-45 (0.2%). Preuicur N (0,15%) lub Ri-domil MZ 58 WP (0.1 %).

Brunatna plamistość liści pomidora [Cladosporium fulvum (Cooka)]. Na górnej stronie porażonych liści występują początkowo żółte plamy, które później brunatnieją od środka. Na dolnej stronie liści, w miejscach plam powstaje brunatny, aksamitny nalot. Są to trzonki i zarodniki konidialne grzyba. Porażone liście zasychają. Rozwojowi choroby sprzyja wilgotność powietrza powyżej 80% oraz temperatura 18—22°C. W sprzyjających warunkach grzyb rozwija się bardzo szybko, atakując wszystkie rośliny. W wypadkach klęskowych zniżka plonu może dochodzić do 80%.

Zapobiegania i zwalczania: a uprawiać odmiany odporne (wiele odmian heterozyjnych wykazuje odporność na niektóre rasy grzyba, w związku z możliwością wystąpienia nowych ras, trzeba ciągle obserwować rośliny);

a z chwilą zauważenia pierwszych objawów chorobowych opryskiwać rośliny preparatami: Dithane M-45 (0,2%), Cynkotox

Zapobiegania i zwalczanie:

•    używać nasion pochodzących tylko ze zdrowych plantacji;

•    zaprawiać nasiona takimi preparatami, jak: Zaprawa Funaben T lub Zaprawa nasienna T zawiesinowa, stosując 3 g preparatu na | kg nasion;

e odkażać pomieszczenia uprawowe, podłoża i sprzęt;

s bezpośrednio po posadzeniu na miejsce siała podlać rośliny w okolicy szyjki korzeniowej preparatem Oithane M-45 (0.2*/*). Sadoplon (0,4%) tub Rowral (0.1 %) w ilo-jci 200 cm¹ na roślinę;

• usuwać porażone rośliny po uprzednim opryskaniu jednym z wyżej wymienionych preparatów.

Werticilioza pomidora \Verticillium ilbo-atium (Reinke et Berth), Verticillium dihliae (Kleb)]. Grzyb wnika do tkanek przewodzących, zatykając je. Następuje zahamowanie pobierania wody. Żółkną, a następnie zamierają dolne liście. Rozwojowi choroby sprzyja temperatura około 20 'C oraz wysoka wilgotność powietrza i podłoża. 2ródłem choroby jest zainfekowane podłoże.

Zapobieganie i zwalczanie: s odkażać termicznie podłoże.

• uprawiać odmiany odporne lub szczepione na podkładkach odpornych.

Fuzaryjne więdnięcie pomidora [Fu-urium oxysporum (Schl. et Fr.) f. sp. lyco-peiśici (Sacc.) Snyd. et Hans]. Grzyb atakuje wiązki przewodzące, powodując ich brunatnienie. Hamuje to przewodzenie wody. Na porażonych roślinach zamierają liście od dołu. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka temperatura (ok. 28°C). Źródłem choroby są zakażone podłoże oraz porażone nasiona.

Zapobieganie: e odkażać termicznie podłoże, e uprawiać odmiany odporne lub szczepione na podkładkach odpornych, e usuwać i niszczyć porażone rośliny.

Karłowatość korzeni pomidora [Py-lanocheta lycopersici (Gerlach et Schneider)]. Grzyb atakuje korzenie, powodując ich brunatnienie i korkowacenie. Drobne korzenie obumierają, co prowadzi do ograniczenia pobierania wody i więdnięcia roślin w dni upalne. Rośliny tworzą mniejsze liście oraz znacznie słabiej owocują. Źródłem infekcji jest podłoże.

Zapobieganie: e odkażać termicznie podłoże,