42173 Snap23

filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

Powyższe rozwiązanie pozostaje w zgodzie z określeniem przedmiotu filozofii przyrody jako świata przyrody, danego nam w naszym bezpośrednim i pośrednim poznaniu zmysłowym. Przejawy duchowej natury człowieka wymykają się tego typu doświadczeniu, przekraczają je, a tym samym nie mogą stać się przedmiotem filozofii przyrody. Z kolei natura materialna, fizyczna człowieka może być badana przy pomocy metod charakterystycznych dla filozofii przyrody i nie ma potrzeby włączania tych zagadnień do antropologii filozoficznej, o ile nie są one powiązane z ludzką naturą duchową. Natomiast nadawanie właściwego dla nas znaczenia przyrodzie oraz kwestia zrozumiałości świata, mogą być rozpatrywane niezależnie od rozwiązań typowych dla antropologii. Co więcej, zrozumienie istoty przyrody może przyczynić się do lepszego ujęcia natury człowieka.

* *

*

Filozofia przyrody została określona poprzez zakres problematyki, która powinna być przedmiotem jej badania. Problemy te nawiązują do klasycznych kwestii oraz zagadnień, które pojawiają się obecnie, zwłaszcza pod wpływem nauk przyrodniczych. Istotny dla odzielenia filozofii przyrody od innych dyscyplin filozoficznych staje się jej przedmiot, który odróżnia ją od filozofii przyrodoznawstwa, metafizyki i antropologii. Metoda tworzenia systemu z zakresu filozofii przyrody jest drugorzędna i nie wyróżnia jej spośród innych nauk filozoficznych. Zaproponowanemu podziałowi dyscyplin filozoficznych można postawić zarzut, że jest sztuczny bądź arbitralny. Jednakże wśród zagadnień filozoficznych łatwo jest wydzielić problematykę odnoszącą się tylko do świata materialnego, samej przyrody. Stąd sensowne wydaje się wyodrębnienie oddzielnej dyscypliny filozoficznej, badającej te zagadnienia. Takie ujęcie pozwala poza tym na budowanie teorii przyrody w znacznym zakresie niezależnie od szczegółowych rozwiązań dokonywanych w ramach innych nauk filozoficznych, w szczególności w metafizyce.

3. Zagadnienie linii demarkacyjnej między filozofią przyrody a naukami przyrodniczymi

Jeżeli filozofowi przyrody lub przyrodnikowi postawimy zadanie zakwalifikowania danej teorii lub jakiegoś stwierdzenia do obszaru bądź filozofii, bądź badań przyrodniczych, to prawdopodobnie żaden z nich nie będzie miał trudności z wykonaniem tej czynności. Filozof przyrody zdaje sobie sprawę, że nie tworzy wiedzy przyrodniczej, a przyrodnik daleki jest od uznania, że zajmuje się filozofią. Te potoczne i powszechne odczucia wskazują na istnienie zasadniczych różnic między wiedzą przyrodniczą a filozoficzną. Określenie jednak tych różnic okazuje się być trudne i to z wielu powodów. Część z nich jest uzależniona historycznie, pozostałe są związane z tym, że określenie linii demarkacyjnej między współczesnymi naukami przyrodniczymi a filozofią przyrody jest w oczywisty sposób uwarunkowane z jednej strony, rozumieniem filozofii przyrody, z drugiej zaś, przyjętą teorią nauk przyrodniczych¹¹⁶.

W przeszłości zmieniało się rozumienie zadań poszczególnych nauk oraz ich wzajemnych relacji, co znajdowało swój wyraz w kla-

¹¹⁶ W szczególności K. Kłósak w tom izmie wyróżnia dwie teorie nauk szczegółowych: teorię mniej lub bardziej on to log i żującą i teorię empiri o logiczną. Pierwsza głosi wzajemne uwarunkowania poznania przyrodniczego i filozoficznego, według drugiej poznanie z zakresu nauk przyrodniczych jest niezależne od filozofii, a z wyników nauk przyrodniczych nie wynikają żadne wnioski o charakterze filozoficznym. Opowiedzenie się za jedną z. wymienionych teorii nauk przyrodniczych wyznacza wzajemne relacje między tymi naukami a filozofią przyrody (K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., s. 13-41). Z kolei Z. Hajduk wyróżnia trzy typy filozofii przyrody (I) autonomiczną w stosunku do nauk przyrodniczych, (2) wtórną w stosunku do nauk przyrodniczych (3) mieszaną opartą zarówno na naukach przyrodniczych, jak i określonych teoriach filozoficznych (Z. Hajduk, „Filozofia przyrody a filozofia nauki”, art. cyt., s. 176-178; tenże, „Metodologiczne typy filozofii przyrody a filozofia przyrodoznawstwa”, Roczniki Filozoficzne XXXIll(1985)z.3, s. 166-171).

75