44654 P3111115

94 Dociekam n fiJozaficzne

każde wyjaśnienie ogólne też może być źle zrozumi* Tak właśnie gramy w te gre (Chodzi mi o grę językowa, słowem „gra" i

TL Dotirzec to. co *ipólne. Przypuśćmy, że pokaa komuś rozmaite rc/nokolorowe obrazki i mówię: ..Bar* która na wszystkich widzisz zwie się 'ugier’Obn to wtedy zostanie zrozumiane, gdy ów drugi « szuka i zobaczy to, co jest tym obrazkom wspólne. Ma wtedy na to, co wspólne, spojrzeć i wskazać.

Zestaw /. tym: pokazuje mu figury różnych ks/tałtc* wszystkie tego samego koloru, i mówię: „To, co im wipc I ne, zwie sie 'ugier”*.

I zestaw z tym: pokazuje ni u próbki różnych odce Ugk itu i mówig: „Barwę, która jest im wspólna, nazyn I "błękitem *

73. Gd> ktoś objaśnia mi nazwy barw pokazując pr bki i mówiąc: „Ta barwa zwie się 'niebieska', ta 'ztó I na ,. to przypadek ten pod wieloma względami pa pominą sytuację, kiedy daje mi się do ręki tabelę, git I pod próbkami barw umieszczone są słowa. Choć p I równanie to może być z pewnych względów zwód nic - Bylibyśmy teraz skłonni rozszerzyć je: zrozumieć 0 jaśnienie, to znaczy mieć w umyśle pojęcie rzeczy obj* luonej, czyli pewien wzorzec lub obraz. Gdy pokazują i różsc liście i mówią: „To nazywa się 'liść' “, to uzysk-pojecie kształtu liścia, obraz tego kształtu w urny-'

Ale jak wyglądałby obraz liścia, który nie u widać# żadnego określonego kształtu, lecz tylko *to, co współ jest wszystkim liściom ? Jaki odcień ma ‘obecna w mó umyśle próbka" zieleni tego, co wspólne wszystkim.' odcieniom?

^Ale czyż takich 'ogólnych' wzorców nie można ^: podać? Powiedzmy, schematu liścia albo próbki czyś

zieleni.' — Zapewne! Ale że schemat ów będzie rozumiany jako schemat, a nie jako kształt określonego liścia, zaś prostokącik czystej zieleni jako próbka zieloności, a nie próbka czystej zieleni — to znowu jest kwestią sposobu użycia tych wzorców.

Zastanów się: jaki kształt winien mieć wzorzec zieleni? Czy ma być czworokątny, czy też byłby może wówczas wzorcem zielonego czworokąta? — Czy więc powinien mieć kształt nieregularny’? Ale cóż stanie wtedy na przeszkodzie, by uznać go za wzorzec nieregularnego kształtu

tzn. by tak go używać?

74.    Tu należy też idea, że patrząc na jakiś liść jako na wzór 'kształtu liścia w ogóle’ widzimy go inaczej niż np. wtedy, gdy traktujemy go jako wzór tego oto określonego kształtu. Cóż, mogłoby tak być — choć tak nie jest gdyż oznaczałoby to jedynie, że, jak uczy doświadczenie, ten, kto widzi liść w określony sposób, posługuje sie nim potem tak a tak — lub według tych a tych reguł. Jest oczywiście coś takiego, jak widzenie czegoś tak i inaczej, i są też przypadki, w których ten, kto jakiś wzór tak widzi, będzie się nim posługiwał na ogół w ten sposób, a kto go widzi inaczej — w inny. Kto widzi np. schematyczny rysunek sześcianu jako figurę płaską złożoną z kwadratu i dwu rombów, ten być może inaczej wykona polecenie: „Przynieś mi coś takiego!", niż ten, kto go widzi przestrzennie.

75.    Co to znaczy: wiedzieć, czym jest gra? Co znaczy wiedzieć to, a nie móc tego powiedzieć? Czy wiedza ta jest jakimś równoważnikiem nie wypowiedzianej definicji? Tak, iż gdyby ją wypowiedziano, to mógłbym uznać ją za wyraz swej wiedzy? Czy moja wiedza moje pojęcie gry - nie wyraża się całkowicie w objaśnieniach, jakich mógłbym udzielić? A mianowicie w tym. że opisuję b • DbcmMam Mnk iłkżne