18200 P3111108

40 Dociekania filozoficzne

50. Co znaczy więc powiedzenie o elementach, że nie można im przypisać ani istnienia, ani nieistnienia? - Można by rzec: jeżeli wszystko, co zwiemy „istnieniem** i „nie-istnieniem'* polega na zachodzeniu i niezachodzeniu związków między elementami, to nie ma sensu mówić o istnieniu (czy też nieistnieniu) elementu; tak jak nie ma sensu mówić o zniszczeniu elementu, jeżeli wszystko, co zwiemy „niszczeniem** polega na rozdzielaniu elementów.

Chciałoby się jednak rzec: nie można przypisać elementowi istnienia, bo gdyby go nie byfo, to nie można by go nawet nazwać, a zatem nie można by też nic o nim orzec.

Spójrzmy więc na przypadek analogiczny! O jednej rzeczy nie można orzec ani że ma 1 m długości, ani że nie ma. a jest nią wzorzec metra w Paryżu. — Ale w ten sposób nie przypisujemy mu, rzecz jasna, jakiejś osobliwej własności, lecz charakteryzujemy jedynie jego swoistą rolę w grze mierzenia w metrach. — Wyobraźmy sobie, że podobnie do wzorca metra przechowuje się też. w Paryżu wzorce barw. A więc objaśniamy: „sepią" zwie się barwa przechowywanego tam w hermetycznym zamknięciu wzorca sepii. Nie ma wtedy sensu orzekać o tym wzorcu, że jest tej barwy lub że nie jest.

Można to wyrazić w ten sposób: wzorzec ów jest narzędziem języka, w którym mówi się o barwach. W grze lej nie jest on obiektem przedstawianym, lecz środkiem ekspozycji. I właśnie to da się powiedzieć o elemencie w grze językowej (48), kiedy nazywając go wypowiadamy słowo ..("*: wyznaczyliśmy w ten sposób owej rzeczy pewną rolę w naszej grze językowej; jest odtąd środkiert /(tur,c Tylko w nim wyrazy maju właściwie jakieś znaczenie" (s. 71) .Tylko w kontekście zdania wyrazy coś znaczą" (s. 73). W Traktach W ntfcnileina zasada Frcgcgo pojawia się w tezach 3.3 i 3.314.

ekspozycji. A powiedzieć: „Gdyby jej nie było, nie mogłaby mieć nazwy" znaczy to ni mniej, ni więcej, jak tylko: gdyby tej rzeczy nie było, to nie moglibyśmy posłużyć się nią w naszej grze. — To, co na pozór musi istnieć, należy do języka; stanowi w naszej grze pierwowzór, coś. z czym porównujemy. Konstatację tę można uznać za ważną, ale mimo wszystko jest to jednak konstatacja dotycząca naszej gry językowej — naszego sposobu ekspozycji.

51. Opisując grę językową (48) rzekłem, iż kolorom kwadratów odpowiadają wyrazy „C“, „N“ itd. Ale na czym polega ta odpowiedniość; w jakim sensie można rzec, że znakom tym odpowiadają pewne kolory kwadratów? Objaśnienie w (48) ustanowiło przecież jedynie pewien związek między owymi znakami a niektórymi wyrazami naszego języka (nazwami kolorów). - Otóż zakładaliśmy, że w grze uczyłoby się sposobu użycia znaków inaczej, mianowicie przez wskazywanie wzorców. Owszem: ale cóż zatem znaczy powiedzenie, że w praktyce języka znakom odpowiadają pewne elementy? — Czy chodzi o to, że ten, kto opisuje kompleksy kolorowych kwadratów mówi zawsze „C“ wtedy, kiedy napotyka kwadrat czerwony; „N" gdy niebieski itd.? A co się stanie, gdy się w tym opisie pomyli, mówiąc błędnie „C“ na widok kwadratu niebieskiego -co będzie wtedy sprawdzianem tego. że był to

błąd?. - A może to, że „C“ oznacza kwadrat czerwony, polega na tym, że użytkownikom tego języka jawi się przed oczyma duszy czerwony kwadrat zawsze, gdy używają znaku „C“?

By ujrzeć sprawę jaśniej, trzeba tu jak w niezliczonych podobnych przypadkach bacznie obserwować szczegóły zjawiska; przyjrzeć się z bliska temu, co się dzieje.

52. Gdy skłonni jesteśmy mniemać, iż. mysz powstaje