7648594636

Filozofia Kanta w swych bezpośrednich interpretacjach 53

ni a, któremu nie może uczynić zadość — ani to, co dane, ani to, co wewnątrz granic empirycznej wiedzy”⁴⁷.

Natomiast w nawiązaniu do problemu quid iuńs? analizuje Mai-mon problem aprioryczności w koncepcji Kanta i dochodzi do sformułowania swojego, oryginalnego stanowiska⁴⁸. Jednocześnie pojawia się w ujęciu Maimona takie sformułowanie problemu poznania, do którego później wprost nawiąże Fichte, gdyż stanowi ono przezwyciężenie Kantowskiego dualizmu. Roman Kozłowski stanowisko to charakteryzuje w następujący sposób: „Tym, co najbardziej dzieli filozofię Maimona od filozofii Kanta, jest różne podstawowe założenie problemu poznania. Dla Maimona tzw. »nieskończony rozum« jest koniecznym warunkiem możliwości problemu poznania jako sensownego zagadnienia w ogóle. [...] »Nieskończony rozum« jest tym, co określa formę przedmiotu i poznania w ogóle, tj. pierwotną korelację przedmiotu i poznania. [...] Zatem według Maimona intelekt i zmysłowość posiadają w »nieskończonym rozumie« swoją pierwotną podstawę jedności”⁴⁹. Źródłem jedności myślenia filozoficznego jest dla Maimona to, co nazywa on „zasadą określalności” (Satz der Bestimmbarkeit) i co jego zdaniem, stanowi podstawę wszelkiego myślenia. Zasada określalności głosi, po pierwsze, że każdy podmiot jest nie tylko podmiotem, ale również przedmiotem dla świadomości, natomiast, po drugie, w odniesieniu do przedmiotu, że „każdy orzecznik nie w sobie, lecz jako orzecznik (w połączeniu z podmiotem) musi być możliwym przedmiotem świadomości”⁵⁰. Tym samym można założyć, że właśnie w filozofii Reinholda (zasada świadomości) oraz jej modyfikacji i radykalizacji, których dokonał Maimon, tkwi źródło filozofii Fichtego.

⁴⁷    „Zwischen diesen beiden Ansichten bewegt sich seine Philosophie, dereń Zweifel stets zugleich der Ausdruck einer notwendigen und unbedingten Forderung ist, die weder aufgegeben noch innerhalb der Grenzen des empirischen Wissens befriedigt wer-den kann”. E. Cassirer: Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit. Hrsg. von M. Simon. Bd. 3: Die nachkantischen Systeme. Hamburg 2000, s. 100. Roman Kozłowski uznaje, że Maimon wpłynął bezpośrednio na Fichtego oraz Hansa Vaihingera (1852—1933), natomiast pośrednio wpływ Maimona sięga szkoły marburskiej. Zob. R. Kozłowski: Salomon Maimon jako krytyk i kontynuator filozofii Kanta. Poznań 1969, s. 176—198; H. Simon, M. Simon: Filozofia żydowska. Tłum. T.G. Pszczółkowski. Warszawa 1990, s. 178—180.

⁴⁸    Szerzej zob. R. Kozłowski: Salomon Maimon..., s. 81—86. Por. E. Cassirer: Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit. Bd. 3.... s. 79—100.

⁴⁹    R. Kozłowski: Salomon Maimon..., s. 86.

⁵⁰    E. Cassirer: Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit. Bd. 3..., s. 109.