7648594629

Filozofia Kanta w swych bezpośrednich interpretacjach 47

kształtowania się recepcji filozofii myśliciela z Królewca nie sposób przecenić. Tak właśnie ten stan oceniał Hartmann, który zauważył, że „współcześni widzieli filozofię Kanta w świetle filozofii Reinholda”²³. Jednakże teza Hartmanna ma ważność jedynie w odniesieniu do lat osiemdziesiątych i nie obejmuje całej filozofii pokantowskiej, gdyż później — w latach dziewięćdziesiątych, gdy rodziła się Fichtego teoria wiedzy — większą rolę odegrała myśl Salomona Maimona (1753—1800). Reinhold odgrywa jednak rolę najważniejszego pośrednika między filozofią Kanta i Fichtego, zarazem jednak — co warto podkreślić —jest pośrednikiem między krytyką rozumu stanowiącą istotę myśli Kanta i — pośrednio — Fichtego teorią wiedzy. Główna jednak zasługa Reinholda polega na czymś, co niekoniecznie jako zasługa bywa postrzegane. Hartmann kwestię tę ujmuje następująco: „Reinhold jako pierwszy występuje z pretensją przeformułowania »krytyki« w system”²⁴. Jeszcze mocniej wypowiada się w tej kwestii Richard Kroner, który stwierdza, iż „próbuje on dogmatyzować krytycyzm w określonym, jednostronnym kierunku”²⁵. Zatem punkt wyjścia rozważań nad idealizmem niemieckim winno stanowić przekonanie, które zresztą podziela wielu interpretatorów myśli Kanta i Fichtego, że są to dwa rodzaje transcenden-talizmu. Transcendentalizm Fichtego różni się od sformułowania, jakie nadał mu Kant. Niezwykle istotne okazuje się również odróżnienie filozofii transcendentalnej (rozumianej możliwie najszerzej, jako wszelkiego rodzaju refleksja podejmująca problematykę uprawomocnienia ludzkiego myślenia) od klasycznej filozofii transcendentalnej Kanta²⁶.

Reinhold był również myślicielem, który chciał przeformować krytyczną filozofię Kanta w system i tę właśnie cechę można uznać za charakterystyczną dla kantystów. Kantowska krytyka opierała się na dwóch zasadach, a mianowicie w części teoretycznej na doświadczeniu, natomiast w praktycznej — na prawie moralnym (imperatyw kategoryczny). Tymczasem przeformułowanie krytyki w system wymaga znalezienia „naczelnej zasady” (Grundsatz)²⁷. Zadanie filozofów po Kancie sprowadza się więc do tego, aby znaleźć naczelną zasadę, z której następnie w drodze logicznej dedukcji da się wyprowadzić przesłanki.

²³    N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 14.

²⁴    „Reinhold tritt ais erster mit dem Anspruch hervor, die »Kritik« zum System umzu-formen”. Ibidem, s. 10.

²⁵    R. Kroner: Von Kant bis Hegel. Bd. l...,s. 316.

²⁶    Zob. H.-M. Baumgartner: Rozum skończony. Ku rozumieniu filozofii przez samą siebie. Tłum. A.M. Kaniowski. Warszawa 1996, s. 82.

²⁷    Dlatego Gerhard Lehmann mówi wprost o „Grundsatzphilosophie”. Zob. G. Lehmann: Geschichte der Philosophie. Bd. 8: Die Philosophie des neunzehnten Jahrhun-dertsl. Berlin 1953, s. 22.