7648594632

Filozofia Kanta w swych bezpośrednich interpretacjach 49

mi przedstawienia"³². „Filozofia elementarna” Reinholda opiera się tym samym na dosłownym rozumieniu rzeczy samej w sobie, co oznacza, że Ding an sich jest niepoznawalna, ale obiektywnie istniejąca, pobudza nasze wrażenia i w tym sensie jest ich zewnętrzną, niezależną od nas zasadą. Inny kantysta, Salomon Maimon — autor rozprawy Vier-such uberdie Transzendentalphilosophie (1790) — zasadę filozofii nazwał „zasadą określalności” względnie „zasadą możliwości określania” {Grundsatz der Bestimmbarkeit)³³. Stanowiła ona aprioryczną podstawę wszelkiej syntezy w świadomości, zgodnie z przekonaniem, że świadomość zawsze łączy w jedność, jest zawsze syntezą różnorodności, określaniem tego, co możliwe do określenia. Na tej właśnie podstawie Maimon odrzucił pojęcie rzeczy samej w sobie, które przyjmował Reinhold.

0    ile Reinhold rzecz samą w sobie pojmował w sensie dosłownym, to znaczy jako niepoznawalną, ale obiektywnie istniejącą realność, o tyle zdaniem Maimona, rzecz sama w sobie jest nie tylko niepoznawalna, ale także niemożliwa do pomyślenia. Stanowisko Maimona można zatem określić mianem stanowiska idealistycznego.

Podobny, choć krytyczny stosunek do Kantowskiej rzeczy samej w sobie miał inny myśliciel tamtych czasów, stojący na czele antykan-tystów Friedrich Heinrich Jacobi. Należał on do najbarwniejszych postaci tamtego czasu, chociaż jedni uważali go za polemistę, inni — za filozofa, a jeszcze inni — za przedstawiciela romantyzmu. Otto Friedrich Bollnow (1903—1991) przekonywał, że można w Jacobim widzieć prekursora zarówno Lebensphiłosophie, jak i Existenzphilosophie?^Ą. Jacobi zasłużył się jednak przede wszystkim jako krytyk filozofii Kanta

1    Fichtego. A gwoli sprawiedliwości dodać należy, że krytyka filozofii Kanta została później złagodzona właśnie ze względu na Wissenschafts-lehre Fichtego. Gdyby poszukiwać elementów charakterystycznych dla myśli Jacobiego, to wymienić można dwa, a mianowicie krytykę filozofii refleksji oraz nihilizm. Jacobi znany jest przede wszystkim jako autor takich dzieł, jak Ober die Lehre des Spinoza, dargestellt in Brie-fen an Herm Moses Mendelssohn oraz Ober das Untemehmen des Kri-tizismus, die Vemunft zu Vorstande zu bringen und der Philosophie uberhaupt eine neue Absicht zu geben (1801). W 1811 roku ukazało się z kolei dzieło Von den Gottlichen Dingen und ihrer Offeńbarung i od

³²    „Die Vorstellung ist der Erkenntnis vorausgesetzt. Sinnlichkeit, Verstand und Vernunft sind nicht darum unvermógend Dinge an sich zu erkennen, weil sie in sich selbst dazu auSerstande waren, son der n weil sie Modifikationen der Vorstellung sind”. Zob. G. Lehmann: Geschichle der nachkantischen Philosophie..., s. 21.

³³    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus. . ., s. 22.

³⁴    Na przykład Józef Piórczyński: Pierwszy egzystencjalista...