7648594430

10 Wstęp

częściej próbowano rozważać filozofię Kanta i Hegla bądź na tle wieku Oświecenia, bądź też w kontekście systemów filozoficznych, które rozwijali ich bezpośredni następcy. Rzadko natomiast myśl filozoficzna Kanta i Hegla stawała się właściwym przedmiotem sporów lub dyskusji filozoficznych².

Niniejsza praca stanowi próbę poddania owego stanu pewnej weryfikacji. Przedstawiona zostanie tu bowiem z jednej strony filozofia Kanta i Hegla jako właściwy przedmiot sporów i dyskusji filozoficznych. Dzięki takiemu właśnie potraktowaniu będzie również możliwe płynne przejście od analiz i recepcji filozofii Kanta do recepcji i analiz filozofii Hegla. Z drugiej strony dzięki wyróżnionym w systemie Kanta aspektom myślenia filozoficznego otworzy się perspektywa ujęcia rozważań Hegla jako filozofii systematycznej. Jednocześnie zniknie możliwość radykalnego przeciwstawienia jej zasad zasadom filozofii systemowej. Dzięki nawiązaniu i do Kanta, i do Hegla, a także do kilku innych znaczących postaci z niemieckiej sceny filozoficznej, mianowicie do Gott-frieda Wilhelma Leibniza (1646—1716), poszukującego ideału nauki uniwersalnej, do Wilhelma Diltheya (1833—1911) i jego teorii światopoglądów czy wreszcie do Wilhelma Windelbanda, ujawniona zostanie możliwość uprawiania historii filozofii jako ewolucji problemów filozoficznych. Tak sformułowana już przez Nicolaia Hartmanna koncepcja filozofii systematycznej będzie w niniejszej pracy podstawą wyróżnienia najważniejszych momentów konstytuujących preferowane przez nas rozumienie filozofii Kanta i Hegla. Odkrywanie tego typu relacji dotąd nie straciło nic ze swej aktualności. Co więcej, ukazana przez Hartmanna perspektywa ujmowania i kształtowania filozofii systematycznej w rozumieniu filozofii Kanta i Hegla jeszcze bliżej i lepiej wyjaśnia ten trudny problem. Warto podkreślić, że podobną próbę, choć nieco późniejszą od Hartmannowskiej odpowiedzi na pytanie o relację między daną filozofią a jej historią, sformułował również Ernst von Aster (1880—1948) w swej Historii filozofii. „To nie odpowiedź — pisał von Aster — na pytanie, »czym jest filozofia?*, powinna poprzedzać

Hegla. Warszawa 1962; Idem: Logika heglowska a idea odpowiedzialności moralnej. .Studia Filozoficzne” 1963, nr 3—4; Idem: Wolność i historia. Studia o filozofii Hegla i jej losach. Warszawa 1981.

² Na ten temat zob. Rezenzionen zur Kantischen Philosophie 1781—87. Hrsg. von A. L a n d a u. Góttingen 1991; R. K u 1 i n i a k: Spór o oczywistość nauk metafizycznych. Konkurs Królewskiej Akademii Berlińskiej z 1763 roku. Wrocław 2003; L.B. Puntel: Darstellung, Methode und Struktur. Untersuchungen zur Einheit der systematischen Philosophie G.W.F. Hegels. Bonn 1973; A. Philonenko: Lecture du schematisme trans-cendental. In: 200 Jahre Kritik der reinen Vemunft. Hrsg. von J. Kop per, W. Marx. Hildesheim 1981; Z. Kuderowicz: Hegel i jego uczniowie. Warszawa 1984.