79477 P3111102

28    Dociekania filozoficzne

„Widzisz tam tę błękitną książkę? Przynieś ją“

„Ten błękitny sygnał świetlny oznacza

.Jakże się ten błękit nazywa? — czy to jest 'indygo'?'

Niekiedy kierujemy uwagę na barwę zasłaniając kontur ręką albo nie kierując nań spojrzenia; lub też wpatrując się w przedmiot i usiłując sobie przypomnieć, gdzieśmy już tę barwę widzieli.

Na kształt kieruje się uwagę czasem w ten sposób, że się go odrysowuje, czasem — mrużąc oczy, tak, by barwa nic była wyraźnie widoczna itd., itd. Chcę powiedzieć: takie i temu podobne rzeczy dzieją się podczas 'kierowani! uwagi na to a to’. Ale nie jest to jedyne, co pozwala nam rzec, że ktoś kieruje swą uwagę na kształt, na barwę itd Tak samo ruch szachowy nie polega jedynie na tym, że się tak a tak przesunie figurę na szachownicy — ale także nie na myślach i przeżyciach grającego, które ruchowi temi towarzyszą, lecz na okolicznościach, które nazywany „rozgrywaniem partii szachów", „rozwiązywaniem problemu szachowego" itp.

34. Przypuśćmy jednak, że ktoś powie: „Zawsze robię to samo. gdy kieruję swą uwagę na kształt: wodzę wzrokien po konturze i odczuwam przy tym..." I przypuśćmy, że daje on komuś innemu objaśnienie ostensywne: „To się nazywa 'koło'", „wskazując — z wszystkimi owymi przeżyciami — jakiś okrągły przedmiot-czy ów drugi nk

może mimo wszystko zrozumieć tego objaśnienia inaczej nawet wtedy, gdy widzi, że objaśniający wodzi wzrokiem po kształcie, i nawet wtedy, gdy czuje to samo, co on? To znaczy: 'zrozumienie' to może polegać również nt tym, jaki zrobi on teraz z objaśnionego słowa użytek, co np. wskaże otrzymawszy rozkaz: „Wskaż jakieś koło!"

Albowiem ani zwrot: „objaśnienie tak a tak pomyśleć¹¹-ani też zwrot: „objaśnienie tak a tak rozumieć", nie ozn*

czają procesów, które towarzyszyłyby dawaniu i słuchaniu objaśnień.

35.    Jest wprawdzie coś takiego, co można by nazwać „przeżyciami charakterystycznymi** np. dla wskazywania kształtu. Dajmy na to, przy wskazywaniu — wodzenie palcem lub wzrokiem po konturze. — Ale tak jak nie dzieje się to w każdym wypadku, gdy myślimy o kształcie, tak też nie w każdym takim wypadku zachodzi tu jakikolwiek inny charakterystyczny proces. — A nawet gdyby proces taki we wszystkich wypadkach się powtarzał, to i tak zależałoby od okoliczności — tzn. od tego, co dzieje się przed wskazaniem i po nim — czy powiemy, że: „On wskazał kształt, a nie kolor**.

Słowa: „wskazać kształt**, „myśleć o kształcie** itp. nie będą bowiem użyte tak, jak te oto: „wskazać tę książkę** (a nie tamtą), „wskazać krzesło, a nie stół** itd. — Albowiem pomyśl tylko, jak inaczej uczymy się używania słów: „wskazać tę rzecz**, „wskazać tamtą rzecz**, a z drugiej strony słów: „wskazać barwę, a nie kształt**, „myśleć o barwie** itd., itd.

Jak się rzekło, w niektórych wypadkach, zwłaszcza przy wskazywaniu 'kształtu’ lub 'liczebności', mamy istotnie do czynienia z charakterystycznymi przeżyciami i sposobami wskazywania — charakterystycznymi, ponieważ powtarzają się one często (nie zawsze), gdy kształt lub liczebność zostają 'pomyślane'. Ale czy znasz również jakieś przeżycie charakterystyczne dla wskazywania figury do gry — jako figury do gry? A jednak można powiedzieć: „Chodziło mi o to, że ta figura do gry zwie się 'król', a nie ten oto kawałek drewna, który wskazuję"*. (Rozpoznawać, życzyć sobie, przypominać sobie itp.)

36.    Otóż robimy tutaj to, co robimy w tysiącu podobnych wypadków: ponieważ nie potrafimy podać określonej