45688 IMG 51

CtfM wuttial II

nazwiskami. Wszystko więc dowodzić nam będzie, że nie inaczej, jak tylko^{1 2} m pomocą wyrazów myślimy. Dosyć

jest to wiedzieć) żeby poznać, iż sztuka rozumowania

razem się z językami zaczęła, że tyle tylko postąpić mogła,

ile one postąpiły; i przeto muszą one zamykać w sobie wszystkie środki, które do dobrego lub złego rozbioru

początku, postrzegać mowę na migi, na wzór której wszystkie języki utworzone zostały. Od tego też zaczniemy.

Początki mowy na migi³ są wrodzone człowiekowi; są to organa, które mu dał tw órca jego natury*.

Av jvjrki mm(v tM mąfft* <4 wwrfwiw

Jest zatem mowa wrodzona, chociaż nie ma wyobrażeń

Mowa na migi jest rozbiorem myili

wrodzonych (ideae innatae)> Jakoż potrzeba tego było¹, aby początkowe znaki jakiejkolwiek mowy, w< ześnic przygotowane, poprzedziły wyobrażenia nasze: bo nie mając jakichkolwiek znaków nie moglibyśmy żadną miarą rokiem tylko albo częścią mig, z których, gdy tamte dla oka, ten dla ucha maluje myśl wewnętrzną. Głos ma jednę i tęż sarnę z migami przyczynę, czyli początek, i jeden koniec, bo jest skutkiem ruchu i znakiem myśli; i jako mowa łączy się często z migami, tak migi w niemowlętach nawet dopiero urodzonych często się z głosem łączą⁹,.. Że głos niekształcony jeszcze na żaden szczególny narodowy język jest zrozumiałym znakiem wewnętrznym myśli; niemowlęta, niemoty i wszyscy cudzoziemcy, których narodowego języka nic wcale nie rozumiemy, są pospolitym i niewątpliwym dowodem. Owszem, zwierzęta w podobnych z nami wewnętrznych czuciach podobne naszym głosy wydawać zwykły. W rozkoszy, w boleści, w smutku, w radości, w zdumieniu, w strachu, w gniewie, w rozpaczy, jednostajny głos ze wszystkich jednostajnie żywych i czułych stworzeń słyszeć się daje: wszystkie przynajmniej jednako się śmieją, jednako stękają Jak migi tak i głosy przyrodzone są z przyrodzenia wszystkim zrozumiałe, bo znaki ich są wrodzone, jednostajne i zmysłowe“ (X. Kopczyński w przypisach do Gramatyki dla Szkół Narodowych /ta Klasę III).

Czytanie uważne całego dzieła Gramatyki dla Szkół Sdiodowych oraz przypisów do niej, a nade wszystko przypisów do Gramatyki m Klasę III, będzie wielką pomocą dla tych, którzy zechcą obszernie i gruntownie poznać oraz widzieć do dwóch szczególnych języków przystosowane prawdy, nie tylko w tym rozdziale, ale w całej prawic drugiej części tej Logiki zawarte. Bo autor Gramatyki Narodowej prze-trawiwszy, iż tak rzekę, dzieła najlepszych gramatyków i metafizyków, tak krajowy^rch jak obcych, a najbardziej Kondyliaka, któremu sam najpierwsze między wszystkimi logikami miejsce naznacza, nader szczęśliwie naukę o mowie z nauką o myśli w dziele swoim połączył i do pojęcia dzieci trafnie przystosował; a tak długą i prawie

¹ W II i III wyd.: „Jakoż potrzeba byk>*‘.

' Pozostali część tego ustępu od słów:    głos zniekształcony ...* do star: _rn— r

ich są wrodzone, jednostajne i zmysłowe** zastała pominięta w wyd. II i III.

1

Tak w II i III wyd. W wyd. I: „nie inaczej tylko**.

2

*    Tak w II i III wyd. W wyd, I: „Pierwsze zasady mig są nam wrodzone**.

3

*    Tak wili III wyd. W wyd. I: „Pierwsze początki czyli zasady

mig .