50358 P4210022

un/HclIA W KOŚCIELE ZACHODNIM

w Kuru Papieskiej prowadziło pracowity tryb Życia, wykraczający po^ liturgię Wskutek tego praktyki liturgicz tuSfu rinw wiekach XIII i XJV słały sic bardziej zwięzłe (poddane wpływowi fjeanocześnie wywierają wpływ na powstający żebrzący Zakon Braci Mniejszych — franciszkanów — omówiony nieco później jako Bracia) Po pewnym czasie zwyczaj Kun, Papieskiej stał się najbardziej znaczącym zwyczajem w Rzymie i głównym źródłem XVI-wiecznego obrządku trydenckiego.

Kościoły diecezjalne

W średniowiecznej Europie przeważały dwa rodzaj*' ^eceziałnych budowli kościelnych: kościoły'Wrafiabae^i kościoły /Ttolegiackifli?

Najliczniejszą grupę stanowiły kościoły parafialne. Teren każdej parafii oMugiwaiiy był przez taki kościół, a w każdej diecezji było często kilkaset takich kościołów Jednak ich obsada liturgiczna była niewielka —- prawdopodobnie tylko kapłan i posługujący mu duchowny. W większości przypadków stosowali oni raczej zwyczaj większego kościoła (często miejscowej katedry) zamiast kształtowania własnych zwyczajów. Tam, gdzie itdś&dł parafialny miał bardziej wypracowane liturgiczne wzory, igftźj.fjs często uzależnione od zasobów połączonej fundacji — kolegium, konfraterni, cechu lub innej fundacji kościelnej, które wykorzystywały ęzęśd budynku lub przyległej kaplicy.

"• Znacznie ważniejsze były w średniowieczu kościoły kolegi ackie, Dążenie Jodci poświęconych Bogu do łączenia się w grupy i wspólnego sprawowania kultu Bożego sięga początków Kościoła. W yill wieku Chrodegaog z Metzu <zm. 766) ustalił przepisy dla kapłanów realizujących wspólnotowy model życia, a w szczegóTnońePwspól noto wy kult. Kolegia (tj. wspól-noty) kapłanów i innych duchownych zakładane były w całej Europie, reprezentując często największe i najbogatsze kościoły w diecezji. ^"Saidót Jkolśgiaeki był zakładany i zarządzany na podstawie statutów g postanowień prawnych, które określały naturę i funkcję tej instytucji, ppttiołli składała się tu zwykle z grupy kanoników (czyli duchownych związanych postanowieniami określonych ustaleń prawnych). Dzielili oni jrefdqr siebie odpowiedzialność za działalność fundacji. Jeden z kanoników (często tytułowany jako dziekan — decanus) przewodniczył liturgii li dbał o interesy fundacji, W przeciwieństwie do kościoła parafialnego, W którym ksiądz sprawował opiekę duszpasterską nad ludźmi żyjącymi ®* terenie parafii, fundacja kulegiacka była samowystarczalna i niezależna; była to przcde włłzystkm) wspólnota modlitewna,

Mniejsze kolegia mogły składać się z nie więcej niż z dziekana i 6 kanoników Bogatszo fundacje kolegiackie liczyły jednak prawdopodobnie

40 a nawet więcej kanoników oraz grupę asystujących duchownych — porńniejszych kanoników i po,sługujących duchownychfronieważ kanonicy byli często (czasami ciągle) nieobecni podczas sprawowania liturgii, zatrudniali zastępców — wikariuszy, .którzy podejmowali w kościele obowiązki kanoników. Chociaż wszyscy dorośli w fundacji kolegiackiej. byli duchownymi, niekoniecznie musieli być "kapłanami. W praktyce kapłani stanowili zasadniczą grupę, byli jednak także kanonicy, którzy poprzestali na niższych święceniach; stanowisko i stopień duchowny niekoniecznie szły ze sobą w parze. W fundacji kolegiackiej byli także młodzi chłopcy (często rozpoczynający naukę przygotowującą dó stanu dmihownego). Oni także mieli swój udział w liturgii kolegiackiej. Wspólnota taka liczyła często znacznie więcej niż 100 osób.

Duży kościół kolegiacki traktowany był powszechnie jako katedra w diecezji. Tu znajdował się tron biskupi, a dziekan i kanonicy odpowiedzialni byli za funkcjonowanie kościoła katedralnego i prowadzenie liturgii. W wielu dużych kościołach kolegiackich liturgia i towarzyszący jej śpiew były wyjątkowa wspaniałe. Więcej szczegółów na ten temat zawiera część druga tego rozdziału.

Inne instytucje diecezjalne

^rf~VA/K

Nieco uwagi należy poświęcić dwóm innym kategoriom instytucji, które w rzeczywistości miały charakter kolegiacki. Były to'fundacja kościelna ■i kaplica domowa.'Fundacja kościelna była zwykle skromna, czasami przyłączona do kościoła lub znajdująca się wewnątrz zabudowań kościelnych (szereg z nich brano często za wiele „bocznych" kaplic w katedrach średniowiecznych). Fundacja kościelna była zwykle wyposażana przez pojedynczego fundatora lub rodzinę.^Kapłan lub niewielka grupa duchownych zobowiązana była do codziennego ódmawiania~Mśzy i Ołlęjum za duszę (lub dusze) patrona (lub patronowi Tam, gdzie liczba duchownych była dostatecznie duża, tworzono kolegium, któremu przewodniczył wyższy urzędnik kościelny (np. dziekan lub przełożony). W kolegium takim możliwe było zespołowe śpiewanie codziennych nabożeństw.

Królowie, książęta i ludzie zacnych rodów utrzymywali często świtę kościelną jako nieodłączną część swego dworu czy otoczenia. Taka domowa „kapela" udawała się zwykle w podróże z panem domu i pozostałym jego otoczeniem. W niektórych przypadkach takie kapele (zwłaszcza królewskie) były cenionymi zespołami muzycznymi, fundowanymi jako sekcja dworu, wewnętrznie zorganizowana wszakże na wzór kolegium, z dziekanem (lub kimś odpowiadającym mu rangą) jako przełożonym. W wielu przypadkach zatrudniano tu zawodowych muzyków świeckich. Jedną