51100 P4140021 (2)

nie stracił gruntu pod nogami - dopóty procesy umysłowe mogą zachodzić. Mogło też świadczyć o tym. że pewne zobrazowania wnętrza ciała są ważniejsze od innych, gdy chodzi o podłoże działania umysłu; przede wszystkim te odnoszące się do trzewi i wewnętrznego milieu. W tym wypadku stan pacjentki był wynikiem przebytego wylewu, który uszkodził obszary somatosensoryczne prawej półkuli mózgu i pozostawił niewielką „bliznę” na tkance nerwowej. Było to źródłem miejscowych ataków epileptycznych, postępujących fal elektrycznych, chwilowo zakłócających działanie niektórych obwodów tworzących mapy ciała. Podejrzewamy, że podczas tych ataków zniekształceniom ulegały mapy w S, i S.„ a możliwe, że i w prawym zakręcie kątowym kory mózgowej, natomiast wyspa pozostawała nietknięta.

Przez lata fascynowały mnie te rzadkie sytuacje, w których percepcja poszczególnych części ciała ulega modyfikacji na skutek choroby. Nawet jeżeli dotyczy to tylko jednej kończyny, mogą się dziać dziwne rzeczy. Ręka lub noga, w której przecięte zostały nerwy, może być odczuwana jako zniekształcona, nie na swoim miejscu albo wręcz nieobecna. I na odwrót — bywa, że pacjent bardzo wyraźnie czuje amputowaną kończynę (zjawisko zwane fantomem). Niezbyt to przyjemny stan rzeczy, ale na dłuższą metę do zniesienia". Natomiast kiedy zakłócona zostaje percepcja rozległych obszarów ciała, zawsze wiąże się to dla pacjenta z jakąś formą zaburzeń umysłowych. Leżący u podłoża tego faktu mechanizm nieodmiennie dotyczy jednego z obszarów mózgu monitorujących ciało bądź ścieżek nerwowych służących do przekazywania sygnałów o stanie ciała, o jakich mówiliśmy w rozdziale 3. Te ostatnie przypadki są nąjrzadsze, ponieważ takich ścieżek jest tyle, że schorzenia neurologiczne raczej nie mogą wpływać jednocześnie na większość z nich⁹.

Nie chcę przez to powiedzieć, że mój obecny pogląd na problem ciało-umysł jest oparty na wyżej wymienionych faktach. To one jednak, wraz z odkryciami na temat emocji i uczuć opisanymi w rozdziałach 2. i 3., z pewnością się przyczyniły do zogniskowania moich myśli i pomogły pogodzić teorię z ludzką rzeczywistością. Mówiąc skrótowo, teoria głosi, że:

•    Ciało (właściwe) i mózg tworzą zintegrowany organizm, w pełni wzajemnie na siebie oddziałując poprzez ścieżki nerwowe i chemiczne.

•    Aktywność mózgu ma przede wszystkim wspomagać regulację procesów życiowych w organizmie przez koordynowanie tak wewnętrznych operacji w ciele właściwym, jak i interakcji między organizmem jako całością a fizycznymi i społecznymi aspektami środowiska.

•    Nadrzędnym celem aktywności mózgu jest przetrwanie w dobrym samopoczuciu; mózg odpowiednio do tego celu wyposażony może się drugorzędnie angażować we wszystkie inne rodząje działalności - od tworzenia poezji po projektowanie statków kosmicznych.

•    W organizmach złożonych, takich jak nasze, regulacyjne funkcje mózgu są uzależnione od tworzenia obrazów umysłowych (idei lub myśli) i manipulowania nimi w procesie, który zwiemy umysłem.

•    Zdolność do postrzegania obiektów i zdarzeń zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych względem organizmu wymaga obrazów. W odniesieniu do świata zewnętrznego będą to obrazy zmysłowe: wizualne, słuchowe, dotykowe, węchowe i smakowe. Przykładami obrazów związanych z wnętrzem organizmu są ból lub mdłości. Obrazy niezbędne są również do uruchamiania tak automatycznych, jak i rozmyślnych reakcji, a także przewidywania i planowania reakcji przyszłych.

•    Nąjważniejszym połączeniem pomiędzy operacjami zachodzącymi w ciele właściwym i wzorcami umysłowymi nazywanymi obrazami są pewne obszary mózgu wykorzystujące obwody nerwowe do konstruowania ciągłych, dynamicznych wzorców nerwowych odpowiadąjących rozmaitym operacjom w ciele, a w rezultacie do mapowania tych operacji na bieżąco.

•    Mapowanie niekoniecznie musi być procesem biernym. Struktury mózgowe, w których tworzone są mapy. mają na nie wpływ, podlegąją też wpływom innych struktur.

175