47207 skanuj0043

Gdy badana powierzchnia nic jest plaska, wynik pomiaru jest obarczony błędem związanym z nadmiarem lub brakiem materiału w obszarze badanym. Tłumaczy to w sposób wyczerpujący rys. 5.2a oraz 5.2b.

W przypadku skomplikowanego kształtu przedmiotu należy stosować odpowiednie podpory. Na rysunku 5.2c,d i c przedstawiono przykładowo 3 podpory umożliwiające pomiary twardości wałka (rys. 5.2c), cienkościennej powłoki stożkowej (rys. 5.2d) oraz pełnego stożka (rys. 5.2e).

Ponieważ przy pomiarze twardości metodą Brinełła działają siły powodujące duże odkształcenia materiału wokół odcisku, norma stawia także wymagania dotyczące grubości przedmiotu w miejscu pomiaru, jak i odległości między sąsiednimi odciskami, by każdy nowy pomiar był dokonywany poza strefą materiału zniekształconego poprzednimi odciskami. Grubość próbki powinna być taka. aby na powierzchni przeciwległej do odcisku nic powstało miejscowe odkształcenie. Grubość ta powinna być równa co na jmniej 10-krotnej głębokości odcisku, którą można obliczyć ze wzoru:

h

0.102 F nO⁷HB

mm,

gdzie F N jest siłą, D mm — średnicą kulki, HB — twardością w jednostkach Brinclla (jeżeli siłę F wyrażamy w kilogramach, należy w liczniku opuścić współczynnik 0,102). Dla znalezienia minimalnej wymaganej grubości próbki można się posłużyć odpowiednimi wykresami zawartymi w normie.

Przy twardościach powyżej 35 HB odległość między środkami dwóch sąsiednich odcisków powinna być większa niż 4J, odległość zaś między środkiem odcisku a krawędzią badanego przedmiotu równa 2.5 </, gdzie d mm jest średnicą odcisku. Jeżeli twardość przedmiotu jest mniejsza od 35 HB, należy tę odległość odpow iednio zwiększyć do 6d oraz 3d.

Powierzchnia przedmiotu badanego w miejscu pomiaru powinna być wygładzona i oczyszczona ze zgorzeliny i smaru itp. Przy wygładzaniu należy jednak wystrzegać się zmiany twardości przez nagrzanie albo zgniot. Dopuszcza się ślady obróbki mechanicznej, jeżeli nie wpływają one na dokładność pomiaru średnicy odcisku. Najmniejszy dopuszczalny promień krzywizny badanej powierzchni przedmiotu wynosi 3D.

W związku / tym, że wynik pomiaru zależy od czasu zwiększenia obciążenia do maksymalnej jego wartości i od czasu trwania pełnego obciążenia, norma wymaga, aby kulkę obciążać równomiernie do żądanej siły w ciągu 10 s, a czas działania całkowitej siły powinien wynosić:

—    dla stali i żeliwa •    od 10 do 15 s,

— dla innych metali o twardości    ^ 32 HB — 30 s,

— dla innych metali o twardości    < 32 HB — 60 s.

66