CCF20091007007

Gdy badana powierzchnia nie jest płaska, wynik pomiaru jest obarczony błędem związanym z nadmiarem lub brakiem materiału w obszarze badanym. Tłumaczy to w sposób wyczerpujący rys. 5.2a oraz 5.2b.

W przypadku skomplikowanego kształtu przedmiotu należy stosować odpowiednie podpory. Na rysunku 5.2c,d i e przedstawiono przykładowo 3 podpory umożliwiające pomiary twardości wałka (rys. 5.2c), cienkościennej powłoki stożkowej (rys. 5.2d) oraz pełnego stożka (rys. 5.2e).

Ponieważ przy pomiarze twardości metodą Brinella działają siły powodujące duże odkształcenia materiału wokół odcisku, norma stawia także wymagania dotyczące grubości przedmiotu w miejscu pomiaru, jak i odległości między sąsiednimi odciskami, by każdy nowy pomiar był dokonywany poza strefą materiału zniekształconego poprzednimi odciskami. Grubość próbki powinna być taka, aby na powierzchni przeciwległej do odcisku nie powstało miejscowe odkształcenieiGrubość ta powinna być równa co najmniej 10-krotncj głębokości odcisku, którą można obliczyć ze wzoru:

mm,

0,102 F tcDHB

I

gdzie F N jest siłą, D mm — średnicą kulki, HB — twardością w jednostkach Brinella (jeżeli siłę F wyrażamy w kilogramach, należy w liczniku opuścić współczynnik 0,102). Dla znalezienia minimalnej wymaganej grubości próbki można się posłużyć odpowiednimi wykresami zawartymi w normie.

Przy twardościach powyżej 35 HB odległość między środkami dwóch sąsiednich odcisków powinna być większa niż 4d, odległość zaś między środkiem odcisku a krawędzią badanego przedmiotu równa 2,5d, gdzie d mm jest średnicą odcisku. Jeżeli twardość przedmiotu jest mniejsza od 35 HB, należy tę odległość odpowiednio zwiększyć do 6d oraz 3d. ,

Powierzchnia przedmiotu badanego w miejscu pomiaru powinna być wygładzona i oczyszczona ze zgorzeliny i smaru itp. Przy wygładzaniu należy jednak wystrzegać się zmiany twardości przez nagrzanie albo zgniot. Dopuszcza się ślady obróbki mechanicznej, jeżeli nie wpływają one na dokładność pomiaru średnicy odcisku. Najmniejszy dopuszczalny promień krzywizny badanej powierzchni przedmiotu wynosi 3D.

W związku z tym, że wynik pomiaru zależy ód czasu zwiększenia obciążenia do maksymalnej jego wartości i od czasu trwania pełnego obciążenia, norma wymaga, aby kulkę obciążać równomiernie do żądanej siły w ciągu 10 s, a czas działania całkowitej siły powinien wynosić:

—    dla stali i żeliwa    od 10 do 15 s,

— dla innych metali o twardości    ^ 32 HB — 30 s,

— dla innych metali o twardości    < 32 HB — 60 s.

5.3.3. Pomiar odcisku

Śi(-(lnicę odcisku należy mierzyć w dwóch wzajemnie prostopadłych kic-i mik mli i przyjąć do obliczenia twardości wartość średnią. Przy twardości I lit 100 wynik należy podawać z dokładnością do 1 HB, przy twardościaeh llll 10    100 - z dokładnością do 0,5 HB, a przy twardościaeh HB < 10

dok ludnością do 0,1 HB.

I tuk ludność otrzymanego wyniku zależy od dokładności pomiaru średnicy i id< i I u Przyrząd pomiarowy powinien umożliwiać jej pomiar z dokładnością du 0 I) przy badaniach rozjemczych, w przypadku zaś badań kontrolnych z di>kludnością do 0,01 mm przy średnicy odcisku d = 2,5 mm oraz z do-I.ludnością do 0,05 mm przy badaniach odbiorczych przy średnicy odcisku il 2,5 mm.

W aparatach Brinella starszego typu urządzenie pomiarowe nie stanowi inlcgi alncj części aparatu. Do pomiaru średnicy odcisku służy wówczas specjalna łupu. Izw. lupa Brinella, z żaróweczką oświetlającą skalę. Za pomocą lupy inn/i niy zmierzyć średnicę odcisku z dokładnością do 0,05 mm.

Rys. 5.3