59833 PAWLUCZUK ŻYWIOŁ I FORMA (100)

pejczyka uczonego, różną od tej, jaką jest działalność twórcza Europejczyka poety albo akt twórczy Europejczyka księdza.”¹

Bogatyriew wprowadza pojęcie „funkcji struktury funkcji”. Struktura, jak wiadomo, jest jakościowo czymś innym niż suma wchodzących w jej skład elementów. Strój ludowy pełni, jego zdaniem, następujące funkcje: praktyczną, estetyczną, erotyczną, magiczną, funkcję określania wieku, społeczno-ro-dzinną (tj. funkcję odróżnienia panny od mężatki, żonatego od kawalera), funkcję stroju świątecznego, obrzędową, żałobną, funkcję zawodową, stanową, funkcję regionalną, funkcję wskazującą wyznanie i inne². Wszystkie te funkcje razem stanowiły pewną strukturę funkcji. Funkcja struktury funkcji objawiała się w intymnym związku między ludem a jego strojem, w tym, że był on jemu najbliższy, był jedynym możliwym, swojskim. Cała ta struktura, jaką był ludowy strój, wchodziła przy tym w skład szerszej struktury — całości kultury ludowej. Nie tu zatem bezkarnie nie można było zmienić. Zmiana elementów powoduje bowiem rozregulowanie struktury.

Pomimo że wiejskie strojnisie dbały kiedyś o swój wygłąd zewnętrzny nie mniej niż nasze dzisiejsze kobiety i poświęcały temu znacznie więcej niż dziś wysiłku — jest przecież widoczna znacznie mniejsza tych dawnych wysiłków temporalność. Nie ma więc w tradycji ludowej nic z tej gonitwy za dorównaniem kroku modzie, strój ludowy jest uwikłany w zbyt wiele znaczeń, by mógł być zmieniany z dnia ną dzień, a także — by mógł być jednoznacznie podporządkowany wyścigowi o prestiż. Wytwarzanie stroju wymagało bez porównania więcej niż dziś poświęceń, czasu i wysiłków, włączone jednak było ^{1 2} znów w swoistą wielofunkcyjną strukturę zajęć przepojonych folklorem, erotyzmem, życiem towarzyskim (wieczorynki), słowem: elementami, które wykluczały wyłącznie instrumentalne traktowanie tych czynnością

W kulturze ludowej każda czynność, której zasadniczą funkcją była funkcja ekonomiczna, a więc instrumentalna, splatała się z wieloma innymi, także autotelicznymi funkcjami, i wykonywanie jej mogło być samo w sobie satysfakcją. Przędzenie lnu było niewątpliwie działalnością instrumentalną, ale przędzenie lnu na wieczorynkach pełnych żartów, pieśni, zalotów, niesamowitych opowieści było przecież swoistą radością życia.

Przytoczmy jeszcze jeden przykład:

W Argonautach Zachodniego Pacyfiku Malinowski analizuje różne formy wymiany między. członkami społeczności archipelagu Nowej Gwinei i między poszczególnymi społecznościami tego archipelagu. Niektóre z nich przybierają, zdaniem Malinowskiego, formę zwykłego handlu. Taką formę ma wymiana ryb na warzywa między wsiami śródlądowymi a wsiami położonymi na wybrzeżu, zwana wymianą wasi. Wymiana ma formę składania sobie wzajemnie darów, które „na oko” ocenia się jako ekwiwalentne. Różnica między tego typu wymianą a handlem europejskim widoczna stała się wówczas, gdy biali kupcy zaczęli płacić rybakom za łowienie pereł dwudziestokrotnie więcej, niż ci mogli zarobić przy łowieniu ryb. Malinowski pisze:    ²

„Dziś, kiedy rybacy zarabiają dziesięć czy dwadzieścia razy więcej poławianiem pereł niż przez uczestnictwo w wasi, wymiana ta staje się dla nich ciężarem. Jest to jeden z najbardziej uderzających przykładów wielkiej siły zachowawczej tubylczego zwyczaju, że mimo wszystkich pokus, jakie roztacza przed nimi połów pereł, i mimo wielkiego nacisku zę stropy białych kupców, rybacy nigdy nie

303

1

» P. Bogatyrierw: semiotyka kultury ludowe], Warszawa 1975, s. 86.

2

Tamże, s. 78.