60346 Obraz4

52 V. Legitymizacja władzy

są oceniane przez adresatów tego argumentu rzeczywiście jako sukces władców. Bywa on często wykorzystywany wówczas, gdy zawodzą pozostałe argumenty, a władza nie odnosi sukcesów obecnie i niewiele wskazuje na to, że będzie je odnosić w przyszłości.

„Ta władza kieruje się wzniosłymi ideałami” - moralnymi, politycznymi, ekonomicznymi, religijnymi itp. Fakt ten lub - częściej - próba wywołania wrażenia, iż jest się wiernym owym ideałom, jest argumentem przekonywającym w oczach tych, którzy ideały takie podzielają, wierzą, że są one możliwe do realizacji, oraz ufają, że realizacja ta będzie zapewniona dzięki działaniom ludzi władzy. W pluralistycznych społeczeństwach współczesnych nie zawsze argumentacja taka jest skuteczna, ponieważ nie istnieje w nich na ogół powszechna zgoda co do tego, który z ideałów lub jaki ich zestaw uznać by należało za godny akceptacji.

„Ta władza jest legalna”. Jest to argument odwołujący się do idei normatywnej legitymizacji władzy. Ponieważ istnienie porządku normatywnego daje poczucie stabilności, bezpieczeństwa, ten, kto może się powołać na istniejące normy (zwyczaj, prawo), ma w ręku poważny oręż. Często pierwszym krokiem zwycięskich rewolucjonistów jest zalegalizowanie swojego panowania. Łamali oni prawo dotychczas, bo inaczej rewolucji nie mogliby przeprowadzić. Gdy zwyciężają, obudowują się palisadą norm, twierdząc, że od tego momentu rządzi prawo - ich prawo, prawo nareszcie sprawiedliwe. Wszyscy, którzy chcieliby to prawo łamać, skazują się na potępienie moralne i surowe sankcje. Odwołanie do norm (w tym również do norm prawa) dotyczy dwóch elementów sytuacji: (a) obowiązujące normy usprawiedliwiają lub nakazują wybór określonych celów działań władczych; (b) normy usprawiedliwiają lub nakazują postępowanie wedle pewnych procedur. Sądzi się zatem, że zachowanie tych procedur, w tym również respektowanie kompetencji władczych podmiotów uczestniczących w podejmowaniu decyzji, czyni te decyzje prawomocnymi. Mówi się (N. Luhmann) w takim przypadku o tak zwanej legitymizacji przez procedury. Tak na przykład ustawa jest aktem prawomocnym, gdy została uchwalona przez należycie wybrany parlament, zgodnie z wymogami proceduralnymi ujętymi w konstytucji oraz regulaminach Sejmu i Senatu, określającymi

między innymi sekwencję czynności koniecznych dla nadania projektowi ustawy postaci aktu, który może wejść w życie i stać się aktem powszechnie obowiązującym. Podobnie normy przyjęte w organizacji gospodarczej (np. w statucie spółki) pozwalają legitymizować decyzje jej zarządu.

Legitymizacja normatywna jest charakterystyczna przede wszystkim dla reżimów demokratycznych, ale nie jest wykluczona w reżimach autorytarnych.

„Ta władza sprawowana jest przez prawowitego jej piastu-na”. Jest to najczęściej odmiana legitymizacji normatywnej. To bowiem, kto jest owym uprawnionym piastunem, również jest przez normy przesądzane. Może być jednak również usprawiedliwiana na przykład przez odwołanie do woli najwyższego autorytetu, który przekazał sprawowanie władzy danemu podmiotowi. Zgodnie z ideałami rozpowszechnionymi w systemach demokratycznych, uprawnionym piastunem władzy i jej ostatecznym podmiotem (patrz wcześniej) ma być naród czy też lud uznawany za suwerena.

„Ta władza jest”. Argument taki wydawać się może mało przekonujący. Istotnie, bywa niekiedy argumentem ostatniej szansy; pojawia się, gdy zawodzą wszystkie pozostałe. Apeluje on do ludzkich obaw o to, że gdy tej - choćby nie najlepszej - władzy zabraknie, zapanuje chaos i stan anarchii. Lepiej więc trzymać się tego, co mamy - zgodnie z zasadą: „Lepsze znane zło niż nieznane dobro” - niż poszukiwać czegoś doskonalszego. Argument ten jest skuteczny, gdy trafia do ludzi nieufnych wobec wszelkich zmian i nieskłonnych do ponoszenia ryzyka.

Powołanie się na jeden z argumentów legitymizacyjnych nie wyklucza wysuwania pozostałych. Jednakże nie wszystkie bywają używane w każdych okolicznościach. Tak na przykład w Kościele katolickim spotykamy się raczej z argumentami w rodzaju: „Ta władza pochodzi od najwyższego autorytetu”, „Ta władza kieruje się wzniosłymi ideałami”, „Ta władza ma oparcie w normach (prawnych, moralnych, obyczajowych)”, niż w rodzaju: „Ta władza jest lepsza niż inne” lub „Ta władza działa zgodnie z proceduralnymi wymogami demokracji”. Ponadto okazać się może, iż użycie jednego z argumentów wymaga odwołania się do następnego, ponieważ pierwszy z nich nie wydaje się wystarczająco przekonywający.