60518 IMGD34

68 Władysław Jacher

w danej wspólnocie. T. M. Newcomb-’" wykazał, że wskutek istnienia barier komunika, lywnych wzmacniają się stosunki antaponistyczne. Wynika stąd, że rozmiar takich stosunków w grupie można by uznać' za wskaźnik braku integracji — „nieintegracji" komunikatywnej. Wychodząc od tej hipotezy i stosując techniki socjometryczne, pozwalające określić' liczbę wyborów i odrzuceń w grupie, możemy pośrednio doj# do miary przeciętnej. Pośród tych technik jedna zwłaszcza wydaje się bardzo ważna dia pomiaru integracji komunikatywnej. Chodzi tu o mierzenie „morale” zbiorowe-go. wprowadzone przez L. D. Zeleny-¹. Mówiąc najprościej, polega ono na określenia liczby przyciągania albo wyborów emitowanych wewnątrz grupy i na odnoszeniu ich do maksymalnej teoretycznie liczby wyborów możliwych w grupie, przy założeniu. że badający zdaje sobie ewentualnie sprawę z intensywności tych przycią-gań. Zdefiniowane w ten sposób odniesienia — stosunek liczby wyborów wewnątrz grupy do maksymalnej liczby wyborów możliwych w grupie — Zeleny nazwał „ilo-razem morale”. Jeśli się przyjmie za Ncwcombem, że wrogość jest wskaźnikiem zakłóceń w komunikacji społecznej, to iloraz Zeleny trzeba bez wątpienia uznać za miarę wartościową dla integracji komunikatywnej w grupie. Bariery istniejące w komunikacji społecznej mogą się przyczyniać w pierwszym rzędzie do izolacji indywidualnej. W dalszej perspektywie prowadzą one do trudności komunikacji między podgrupami w obrębie tej samej grupy, co nie musi pociągać za sobą izolacji indywidualnych. Zdarza się. że integracja komunikatywna jest zadowalająca wewnątn podgrup, lecz przeszkody, które izolują podgrupy, mogą wywoływać zniekształcenia i nieporozumienia, na skutek których jeszcze bardziej zwiększają się przedziały.

W tej sytuacji jawi się nam zjawisko „uprzedzenia” jako pozostające w prostym stosunku do integracji komunikatywnej. Jest to tym bardziej godne podkreślenia, jeśli się ma na uwadze, że więzi komunikatywne między różnymi segmentami danej zbiorowości społecznej bywają coraz słabsze. Liczne badania - że wspomnimy tylko Newcomba- - wykazują, iż uprzedzenia bardziej tkwią w tych, co utrzymują kontakty, aniżeli w tych. co są przedmiotem kontaktów.

Skoro zachodzi korelacja między uprzedzeniem i słabością komunikacji społecznej, to możemy również posłużyć się nową hipotezą w badaniu integracji komunikatywnej. Można by ją sformułować w ten sposób, że uprzedzenie jest zawsze znamienne dla istnienia barier komunikatywnych, to znaczy, że obecność barier komunikatywnych jest zewnętrznym objawem istniejącego uprzedzenia. Skal, miar stosowanych do mierzenia uprzedzenia można by użyć jako negatywnych mierników intensywności komunikacji między podgrupami. [...]

ZWIĄZKI MIĘDZY PŁASZCZYZNAMI INTEGRACJI

Aby owocnie prowadzić dalsze badania nad integracją społeczną, trzeba n|| tozwinąć właściwe techniki jej pomiaru, a następnie odpowiedzieć, jak wy* ■HHg! »ypy integracji oddziaływają wzajemnie na siebie. J.,.|

Opierając się na dotychczasowym stanie wiedzy, można powiedzieć, że leżnie od niedoskonałych narzędzi pomiaru różnych typów integracji istnieje ' dzy nimi zjawisko ich wzajemnego na siebie oddziaływania. Wyniki oddziaływania pozwalają na tworzenie interesujących hipotez i pytań. Jako przykład może posłużyć odpowiedź na pytanie, w jaki sposób niski stopień integracji komunikatywnej wiąże się z niskim stopniem integracji normatywnej i jak oba typy integracji na siebie wpływają. Odpowiedzią na powyższe pytanie jest hipoteza, która głosi, że istnieje związek między anomią a przestępstwem, można więc przyjąć. a anomia jest symptomem słabej integracji komunikatywnej. Hipoteza ta jest do przyjęcia pod dwoma warunkami: I) jeśli się założy, że samo pojęcie anomii jest określone. 2) jeśli ten związek między anomią a przestępstwem wykażą wystarczająco udokumentowane badania empiryczne.

Określenie anomii jest stosunkowo łatwiejsze. Ogólnie przez anomię rozumiemy wszelki nieporządek wynikający z braku prawa, lub częściej z zaprzeczenia prawa, łamania prawa. Stan anomii charakteryzuje: a) mała liczba działalności, w której jednostki współpracują ze sobą; b) niski stopień kontaktów między jednostkami; c) bok kontroli społecznej nad członkami społeczności. Socjologiczna koncepcja anomii pochodzi od Durkheima-'*, który rozpatruje i wyjaśnia to pojęcie w związku z zagadnieniem integracji społecznej. Anomią Durkheim nazywa ogólnie stan rozluźnienia norm i więzi skupiających zbiorowości społeczne. Stan anomii poznajemy najczęściej poprzez rodzaj panujących stosunków społecznych, takich jak niezdolność do współdziałania, lekceważenie norm, rozbieżność i odmienność systemu wartości, nieufność itp. W dziele O samobójstwie Durkheim wykazuje, że zarówno nagły awans społeczny, jak i degradacja dają w wyniku wyższy stopień samobójstwa na skutek rosnącej liczby osób znajdujących się w sytuacji anomijnej. to jest takiej nie wiedzą, jak zareagować na dotyczące ich normy. Durkheim twierdzi, że środafe mi chroniącymi przed anomią nie są ani zarządzenia prawa i kary, ani nawet wychowanie, gdyż nie może ono zmienić stanu moralnego społeczeństwa, skoro jeĘ tylko jego odbiciem. Jedyny według niego skuteczny środek to zwiększenie spoistości grup, w których człowiek żyje i w których dokonuje się jego socjalizacja.

Durkheimowską koncepcję anomii istotnie poszerza i rozwija R. K. Menom Rozumie on przez anomię sytuację, w której osoby w niej tkwiące traktują otacza^ jący je system społeczny z osłabionym szacunkiem w stosunku do podstawami norm społecznych oraz przypisują tym normom społecznym utratę u ilmóW wiązywania, uważając że ten walor się zmniejszył. Zdaniem Mertona. anomia ' oznacza samego braku norm ani braku jasności ich rozumienia, oznacza podmioty działania, znając normy mające je obowiązywać, są w stosunku do nastawione ambiwalentnie. Istnieje niewątpliwie związek między anomią stwem oraz między stopniem integracji komunikatywnej a anomią, ostatni punkt nie został dotąd zbadany w stopniu zadowalającym. Ma V wy wpływ na wartość przytoczonej przedtem hipotezy. Istnieje •'—^ nie ważne pytanie, które dotąd nie doczekało się zadowalającej