61847 Pozytywizm leksykon literatury polskiej0

w rozprawie Utylitaryzm w literaturze (18/2), twierdził, iż użyteczność opiera się na zasadzie moralnej, która prowadzi do rozwo|n I udoskonalenia społeczeństwa. Istotną rolę odgrywać w tym procesie powinna też literatura utylitarna, przybierająca w początkowym okresie charakter > literatury tendencyjnej.

Utylitaryzm jako użyteczność i produktywność służyć miał także szczęściu osobistemu oraz pomyślności człowieka. Użyteczność tego rodzaju miała zwykle podtoże egoistyczne, prowadziła do dobrobytu jednostki kosztem innych ludzi. Pojawił się dylemat moralny, który usiłowano rozwiązać poprzez apele o harmonię interesów w relacjach międzyludzkich i międzykla-sowych. W każdym razie nie narzucano idei altruistycznej - poświęcenia się jednostek na rzecz innych ani rezygnacji z własnych potrzeb.

W pustyni i w puszczy

P Stachiewicz, Staś i Nel

Powieść dla młodzieży > Henryka Sienkiewicza z 1910-1911 r. - ostatnie wielkie dzieło pisarza. Materiału faktograficznego dostarczyły mu własne doświadczenia z podróży do Afryki (1891), dzieła odkrywców środkowej Afryki (zwłaszcza ‘ Henry'ego Stanleya), a także popularne utwory Juliusza Verne'a (Piętnastoletni kapitan), Henry'ego Haggarda (Kopalnie króla Salomona, Ona) i innych.

Treść powieści, przypominająca w dużym stopniu wymieniony utwór Ver-ne'a, obejmuje podstępne porwanie przez Arabów polskiego „skauta" Stasia Tarkowskiego i kilkuletniej Angielki Nel Rowlinson jako zakładników, spotkanie z przywódcą powstania Mahdim, ucieczkę z niewoli, dalszą podróż przez dżunglę i pustynię (z Murzynami Kalim i Meą), nadejście pomocy i szczęśliwe spotkanie z ojcami. Samotna wędrówka młodych bohaterów, pełna niebezpieczeństw, wymagająca aktywności, zaradności i hartu ducha - jest typową robinsonadą, odtwarzającą losy Robinsona Kruzoe i Piętaszka - protagonistów powieści Daniela Defoe.

Wszystkie wypadki mają miejsce w typowej przestrzeni awanturniczej, nie znanej, dzikiej i groźnej, pełnej pułapek i niespodziewanych przeszkód. Przebieg zdarzeń utrzymuje czytelnika w stałym napięciu, w obawie o życie bohaterów. Na szczęście jedńak Staś potrafi sprostać wszelkim przeciwnościom, wykazuje wielką dzielność, odwagę i rycerską troskliwość o zdrowie i życie dziewczynki; budzi podziw i staje się wzorem dla młodego czytelnika. Pomyślne zakończenie ma dowodzić, że nigdy nie należy tracić nadziei i poddawać się nieszczęściu.