64147 skanuj0025

184 Cześć III. Samowlodzu

Ta schizofrenia informacyjna przejawia się tukże w popularnym syndrontlf uczonego jako drogowskazu, a nie przewodnika. W ten sposób ideologii ugruntowuje nauczyciela jako praktyka postulatywnego - „wie, co i jak leży robić, ale sam postępuje inaczej bo...”

Wygląda na to, że proces poznania w szkole (także wyższej) traktowany jM jako całkowicie różny od procesu poznania w życiu codziennym. Jedyną konni* kwencją jest nadmierna instytucjonalizacja i formalizacja procesu nauczanlli 1 nauczyciel i uczeń (także student) są przede wszystkim urzędnikami, a stosunek między nimi przypomina zależności między pracodawcą i pracobiorcą. Oscfl Wilde czyni cierpką uwagę, że uczymy się dopiero po opuszczeniu szkoły. ■

Koncepcja samospełniającej się przepowiedni jako mechanizm tworzenia osobistych ideologii

Wyżej wskazałem na rolę mechanizmu samospełniającej się przepowiedni w kształtowaniu i podtrzymywaniu osobistych teorii i ideologii pedagogicil nych. W amerykańskim podręczniku dydaktyki znalazłem interesujący opis tą) roli. W wielkim skrócie przedstawia to schemat 1. wykonany na podstawie; rysunku umieszczonego we wspomnianym wyżej podręczniku.

Podstawą jest twierdzenie o komunikowaniu jako procesie cyklicznym,jNa podstawie uprzednich doświadczeń nauczyciel spodziewa się (przewiduje), żo w określonych sytuacjach pedagogicznych uczniowie o takich a takich cechach zachowają się tak a tak. Model odnosi oczekiwania nauczyciela wobec ucznil i jego zachowania do związanych z nimi oczekiwań (samooceny) ucznia wobeo siebie: swoich zdolności, zachowań oraz do adresowanych do niego zachowań nauczycieli.

Autorzy modelu (C. Braun i A. R. Neilson) przytaczają wyniki badań po-twierdzające zależności zaprezentowane w modelu. Zachowania nauczyciel^ zawierają wiele werbalnych i niewerbalnych komunikatów, co nauczyciel myśli o uczniu i czego spodziewa się po nim³. Inaczej mówiąc, na kontaktach nauczył cielą z uczniem mocno ważą wyobrażenia i procesy wnioskowania. Na to, jak te kontakty wyglądają, mają wpływ także zmienne zwane interweniującymi, na przykład osobowość nauczyciela, siła dysonansu między tym, co nauczyciel „wie” o uczniu, a napływającymi doń nowymi o uczniu informacjami, płeć nauczyciela oraz jego wiedza (przedmiotowa i pedagogiczna). Ale kontakty te zachodzą w konkretnej sytuacji. Ona też modyfikuje postępowanie nauczycielu

Wszelkie interakcje między nauczycielem a uczniem nie zachodzą w spo* łecznej próżni, a wręcz przeciwnie, są wnikliwie obserwowane, rejestrowane i, co ma szczególną wagę, komentowane oraz interpretowane. Efektem tego mogą być oczekiwania uczniów wobec siebie i wobec nauczyciela. Przypomnijmy: podstawą formowania się określonych oczekiwań (sądów o sobie samym i nauczycielu) jest interpretacja faktów, a ta zależeć może od obyczajów i norm w klasie, szkole i poza nią - w społeczeństwie⁴; nie zawsze wystarczą same fak-

Spostrzegana

inteligencja

Płeć	__+ V. (wejście) J ■*----_-	Opinia o zdolnościach

Zmienne interweniujące:

*    wiarygodność nauczyciela

*    osoba nauczyciela

*    oznaka sukcesu

*    spostrzegane miejsce kontroli

*    uczeń o sobie

Środowisko	mm	Osobowość
Bpołeczne		ucznia

Wygląd	i mmm,			Nowe wejście do informacji
		Zmienne interweniujące:

*    osobowość nauczyciela

*    dysonans spowodowany przez napływające informacje

*    płeć nauczyciela

■ wiedza nauczyciela

Oczekiwania ucznia w stosunku do siebie

Schemat I. Zależność między oczekiwaniem nauczyoiela a zachowaniami ucznia (Źródło: C. Hntun, A, R. Neilson, w: C. Braun, 1988, h.604.)