66879 skanuj0007

Rozdział 2

OSADNICTWO WIEJSKIE

2.1. Sieć osadnicza

Osadnictwo wiąże się z działalnością człowieka od czasów prehistorycznych po współczesność. Obecnie na danym terenie spotyka się jednostki osadnicze bardzo zróżnicowane, od pojedynczych zagród i małych przysiółków poprzez wsie i miasta o różnej wielkości do kilkunastomilionowych aglomeracji miejskich.

Wszystkie elementy osadnictwa wiąże się ze sobą systemem dróg, liniami telekomunikacyjnymi i energetycznymi, systemem wodociągów i kanalizacji tworząc sieć osadniczą. Każda jednostka osadnicza pełni w sieci określoną rolę i podlega pewnej hierarchii w stosunku do innych. Z biegiem lat następują przekształcenia sieci osadniczej, niektóre wsie lub miasta rozwijają się dynamicznie, inne trwają w pewnej stabilizacji, a wreszcie są takie, które zanikają. Konsekwencją tych zmian jest znaczny wzrost lub spadek liczby ludności w danej jednostce.

Następują też zmiany statusu niektórych miejscowości z wiejskich na miejskie i odwrotnie, niewielkie nawet wsie rozwijają się niekiedy i otrzymują prawa miejskie.

Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi danego osiedla może być budowa węzła kolejowego, portu morskiego, odkrycie złóż kopalin itp. Przykładem polskim może być Gdynia, która z małej wsi rybackiej zmieniła się w miasto portowe. Podobnie na Górnym Śląsku aglomeracja katowicka powstała z kilkunastu wsi i miasteczek w wyniku rozwoju wydobycia węgla i rudy.

Do wsi, które w ostatnich latach otrzymały prawa miejskie należą podwrocław-skie Siechnice, które rozwinęły się m.in. dzięki dużej elektrociepłowni i obecnie liczą ponad 4 tys. mieszkańców.

W sieci osadniczej spotyka się wiele wsi o rodowodzie miejskim, co widoczne jest do dzisiaj w charakterze ich zabudowy. Są to dawne niewielkie miasta, które utraciły swoje prawa i uznane zostały pod względem administracyjnym za wsie. Jako przykład posłużyć może miejscowość Srebrna Góra w b. woj. wałbrzyskim. Po okresie rozwoju w wyniku wydobywania rud ołowiu i srebra w XVI w. oraz budowy fortyfikacji w XVIII w, zaczęła w następnych latach podupadać. Ze względu na piękne położenie rozwinęły się tam funkcje letniskowo-turystyczne i dzisiaj jost wsią o charakterze wielofunkcyjnym z bardzo małym udziałem rolnictwa.

Procesem, uwidaczniającym zmiany w sieci osadniczej, jest rozwój wielu miast, tak pod względem liczby ludności, zabudowy, jak i wchłaniania położonych w sąsiedztwie wsi. Przykładem może być Wrocław, który w ciągu ostatnich ok. 200 lat objął swymi granicami dwa miasta - Leśnicę i Psie Pole oraz szereg wsi, które dzisiaj stanowią osiedla w poszczególnych dzielnicach, np. w dzielnicy Psie Pole są to: Karłowice, Różanka, Zakrzów, Sołtysowice, Zgorzelisko, Pawło wice i inne.

Podobne procesy obserwuje się aktualnie wokół wielu miast, wsie podmiejskie ulegają urbanizacji, tworząc tzw. suburbia, czyli osiedla podmiejskie (łac. suh pod i urbs - miasto). W ten sposób miasta zajmują coraz większe tereny, żabio rając pod zabudowę dotychczasowe pola, łąki i lasy, które tworzyły zielone zaplo cze dla ludności miejskiej.

Charakterystyczny jest sposób zabudowy wsi podmiejskich, szczególnie poło źonych przy trasach wylotowych z miasta. Obserwuje się przy tym dwa rodzaju zabudowy:

-osiedla mieszkaniowe, głównie budownictwa jednorodzinnego,

- obiekty handlowe i usługowo-przemysłowe.

W pierwszym przypadku we wsi osiedlają się mieszkańcy miasta, którzy pic terują warunki życia w domku z ogrodem nad mieszkanie w bloku wielorod/ln nym, jednak nadal pracują w mieście. Takie wsie nazywa się zwykle „syplalnlnml miasta”.

W drugim przypadku powstają wokół miast, głównie przy dobrych połi|< /o niach komunikacyjnych, np. autostradach lub obwodnicach wielkie domy tuindln we, a także nowe wytwórnie, fabryki, zakłady usługowe, np. motoryzacyjne lnwc storzy mając na uwadze możliwości zbytu u mieszkańców miasta lokujg swo|n obiekty na terenach wiejskich, przeważnie tańszych i łatwiejszych do zabudowy.

Z osadnictwem wiąże się ściśle przestrzenne rozmieszczenie infrastruktury Na terenach wiejskich obserwuje się współzależność pomiędzy wielkości; | wsi, a wyposażeniem w infrastrukturę. Większe jednostki mają wyższy stopień standai dii mieszkań, częściej posiadają wodociągi i kanalizację, aniżeli małe przysiółki lub pojedyncze zagrody.

2.2. Rozwój osadnictwa wiejskiego

Osadnictwo wiejskie kształtowało się na przestrzeni wieków pod wpływom dwóch głównych rodzajów uwarunkowań: przyrodniczo gongiulio/nyoh, społeczno gospodan zych