67796 skanuj0021 (144)

ludzie w życiu praktycznym się posługują. To prawda, że w poezji późniejszej idee te pojawiają się bez odwołania do dadaistycznych konceptów. Lecz samo doprowadzenie świadomości poetyckiej do stanu krytycznego, czego dadaizm dokonał, dla dalszych jej przemian było głębokim impulsem.

Oryginalność pierwszej awangardy. Na obfitości wynalazków poetyckich i inspirujących dokonań, jakich dostarczyła pierwsza awangarda, nie wyczerpuje się jej istotne znaczenie dla liryki dwudziestowiecznej. Również dzisiaj, po przeszło półwieczu, gdy wraca się do manifestów, wydawnictw, produkcji poetyckiej i barwnej historii wczesnych ruchów awangardowych, odbiera się silnie właściwą im atmosferę twórczego podniecenia. Składały się na nią radykalizm pomysłów, poczucie wspólnoty języka artystycznego całej sztuki nowoczesnej i marzenie o stylu epoki, który nie będzie — jak zawsze dotąd — wytworem tysięcy przypadków, lecz wypracowany zostanie przez małą czołówkę plastyków i poetów. Podobna atmosfera na taką skalę nigdy potem w sztuce europejskiej już się nie powtórzyła. Toteż głęboka nostalgia, z jaką czasy wczesnej awangardy wspominali później jej dawni uczestnicy, z pewnością zawierała w sobie coś więcej niż naturalny sentyment ludzi starszych do lat własnej młodości.

Można powiedzieć, że nie tylko dorobek pierwszej awangardy, ale również atmosfera; w jakiej dorobek ten powstawał, stanowi tradycję dla współczesności istotną. Poezja, poświęcając się rejestracji świata takim, jak odbija się na kliszy świadomości, wykraczając poza język realny, będąc wyzwaniem rzuconym przyzwoitości i zdrowemu rozsądkowi stawała się bardziej rodzajem działalności niż formą wypowiadania się. A przy tym charakter, zakres i sens tej działalności były zmienne i w kolejnych poetyckich poszukiwaniach wielokrotnie określały się od nowa. Stare pytanie: fczym jest poezja? uzyskiwało odpowiedź najbardziej otwartą ze wszystkich, jakie poda warno dotąd: poezja jest tym, do czego dąży ten, i kto podaje się za poetę. Co oczywiście nie mu--siało zawsze znaczyć, że jest czymś błahym, przeciwnie, często sprzyjało dążeniom bardzo zdecydowanym. Pierwsza awangarda prócz innowacji języka poetyckiego przyniosła nowe wzorce poetyckiego doświadczenia. Wzorce te, choć później nie były realizowane w sposób tak pełny, a zwłaszcza w sposób mający równą wagę, są do dziś obecne w świadomości poetyckiej.

|- Wśród nich na wyszczególnienie zasługują z pewnością następujące:

| — Zmieszanie poezji z życiem. Najdalej w tym kierunku posunęli się niewątpliwie futuryści. Historia poetyckiego ruchu futurystycznego jest historią usiłowań, aby wprowadzić ‘poezję we współczesne życie praktyczne. Włoscy futuryści urządzali „kongresy”, na których przybierali pozy liderów partii politycznej. Rosjanie robili demonstracje uliczne. Wszystkich ogarnęła mania futuryzowania, czego się da: sztuki, mody, obyczaju, kobiety, ortografii. Produkowali utwory mające na celu zbulwersowanie publiczności — przy tym nie tylko tzw. publiczności czytającej, dla której być obrażanym to cena, jaką płaci za udział w życiu artystycznym, ale również czytelnika masowego, który o utworach takich dowie się z komentarza w gazecie. Świadomie pospołito-wali formy swej działalności: wydawali książki na papierze pakowym, ulotki i groszowe jednodniówki, wywoływali burdy na wieczorach poetyckich... W działaniach tych przejawiało się dążenie do uczynienia poezji pospolitym skład-

71