68226 Lalek2

Zakończenie

Życie i działalność Józefa Franczaka ps. „Lalek” związane były z Lubelszczyzną, terenem na którym istniejąca od czasu okupacji hitlerowskiej partyzantka, miała szczególne znaczenia w skali całego kraju. Operujący między Wisłą a Bugiem partyzanci, należeli do najdłużej ukrywających się i prowadzących walkę z władzami komunistycznymi, rządzącymi w Polsce, po II wojnie. To właśnie specyfika środowiska lubelskiej wsi, lubelskich chłopów, którzy nieśli pomoc partyzantom, przyczyniła się do wieloletnich poszukiwań i „przetrząsania” domów i lasów przez funkcjonariuszy bezpieczeństwa.

Józef Franczak po rozwiązaniu AK i podpisaniu kapitulacji przez Niemcy, nie mógł powrócić do życia w społeczeństwie, poszukiwany przez NKWD za przynależność do AK. Pozostał w ukryciu kontynuując walkę przeciwko istniejącej władzy komunistycznej, w oczekiwaniu na konflikt zbrojny między Wschodem a Zachodem, który miał przywrócić legalne rządy w kraju, reprezentowane przez Rząd II Rzeczypospolitej, przebywający na emigracji.

Do 1953 roku brał udział w akcjach zbrojnych, wspólnie z operującymi na Lubelszczyźnie partyzantami, rozbrajając występujące przeciwko podziemiu posterunki MO i zdobywając niezbędne środki potrzebne do funkcjonowania w konspiracji. Po 1953 roku prowadził samotną walkę o przetrwanie, aż do śmierci w 1963 roku, podczas obławy urządzonej przez „organy ścigania”.

W niniejszej pracy losy „Lalka” zostały przedstawione na tle innych bohaterów antykomunistycznego podziemia na Lubelszczyźnie, bez udziału których nie byłoby ono wyjątkowym. Jego dowódców „Zapory” i „Uskoka”, oraz jego współtowarzyszy „Wiktora”, „Felka”, „Zenka”. Większość z nich tak jak „Lalek” nigdy się nie poddała.

Józef Franczak zginął zaledwie 38 lat temu i żyją jeszcze świadkowie, którzy znali go osobiście. Pomimo tego istnieją pewne nieścisłości i znaki zapytania dotyczące jego osoby.

Nie cdało się, w oparciu o zebrany materiał, jednoznacznie ustalić bezpośredniej przyczyny śmierci „Lalka”. W trakcie obławy został on postrzelony przez funkcjonariuszy SB, ale świadkowie nie są zgodni czy zmarł w wyniku odniesionych ran, czy też popełnił samobójstwo. Różnice w relacjach świadków często wynikają z odmiennego punktu widzenia osoby „Lalka”. Dla jednych był on bratem, dla innych partyzantem, bohaterem walczącym przeciwko komunistom.

Natomiast jeszcze inaczej, bo jako „groźny bandyta” postrzegany był przez ówczesne organy ścigania.

Jako „groźnemu bandycie” Prokuratura w Lublinie zarzucała Józefowi Franczakowi, szereg przestępstw, które tak jak zabójstwo Stanisława Dębskiego w 1945 roku, były fałszywymi oskarżeniami, często spreparowanymi w oparciu o zeznania „odpowiednio” dobranych świadków. Celem tych oskarżeń było przedstawienie Franczaka jako niebezpiecznego przestępcę, terroryzującego ludność, a nie żołnierza walczącego o niepodległą Polskę, kultywującego wartości demokracji i Dekalogu.

Ponadto opracowane przez Służbę Bezpieczeństwa w Lublinie plany, mające na celu likwidację Franczaka pozwoliły przybliżyć dane osobowe ludzi z jego otoczenia, którzy zdecydowali się na współpracę z organami bezpieczeństwa. Opierając się na ręcznie dopisanych informacjach, znajdujących się w planie operacyjnym o kryptonimie „Pożar”, udało się ustalić imiona i nazwiska osób, których SB typowała na współpracowników, a także przy pomocy relacji świadków, zasugerować niektóre nazwiska kryjące się pod pseudonimami tajnych współpracowników.

Być może przerwanie milczenia przez żyjących jeszcze ludzi, takich jak były oficer śledczy Ludwik Taracha i udostępnienie historykom wszystkich materiałów dotyczących ostatniego partyzanta antykomunistycz-