75134 skanuj0002

58

—

dzieci uczymy się komunikowania znaczeń przede wszystkim przy pomocy słuchu i mowy. Podczas gdy rozwijają się genetyczne i strukturalne badania nad językiem, takie stany, w których występuje brak zmysłów słuchu i wzroku, redukują badania nad ludzkim komunikowaniem do podstawowej symboliki psycho-fizjologicz-nej. Próbujemy naśladować to przy pomocy komputerowych modeli, przy pomocy maszyn. Lecz te współczesne studia nad językiem i komunikowaniem zakładają określoną koncepcję obu biegunów relacji łączącej postrzegający organizm i postrzegany świat, a także określoną koncepcję komunikowanej informacji; nie trzeba też długo szperać w piśmiennictwie naukowym (nie wspominając już o antropologii czy o psychologii genetycznej), aby spostrzec, że koncepcja ta jest wynikiem pewnego nastawienia bardzo ogólnej natury, jakie leży u podstaw wyszukanych teorii. Istnieją bowiem różne nastawienia co do określonego sposobu postrzegania matcrii-przedmiotu, a przyjmowane są one jeszcze przed podejmowaniem szczegółowych badań. Jak do tego doszło, że tego rodzaju nastawienia stały się tak istotną częścią zachodniego sposobu myślenia?

W roku 1623 Marin Mersenne rozpoczął swe naukowe rozważania na temat muzyki od stwierdzenia, że „nikt nio możo osiągnąć w muzyce doskonałości ani też jej rozumieć, bądź o niej rozprawiać, jeśli nie łączy zasad fizyki i medycyny z rozumowaniem matematycznym”¹. Chciałbym pokrótce przedstawić, w oparciu o kilka szczegółowych przykładów, jak opanowanie nauk medycznych przez matematykę w tej ciekawej dziedzinie komunikacji słuchowej i wzrokowej sprowadziło organizm postrzegający do roli mechanizmu, a informację - do zestawu symboli matematycznych. Taka inwazja ze strony matematyki była częściowym i potencjalnym programem przynajmniej już od momentu protestów przeciwko nadmiernym uproszczeniom hipotetycznych postulatów zawartym w traktacie Hipokratesa De prisca medicina. Stała się ona przedmiotem pełnego i rzeczywistego zaangażowania w czasach : Galileusza, Keplera, Mersenne’a i Kartezjusza.

Program nowożytnej matematyki odziedziczył po matematykach greckich dwa zasadnicze elementy: kwantyfikację zjawisk biologicznych w odpowiedniej formie, oraz przeprowadzanie w odniesieniu do •tych kwantyfikowanych zjawisk dowodu w sensie „Euklidesowym”: aby je wytłumaczyć, należało udowodnić, że są one pochodną postulowanych zasad. W ten sposób oparty na geometrii program wprowadzony przez Euklidesową optykę do analizy percepcji wzrokowej, postulując linearne promienie widzenia i światła, od razu zaproponował teorię wyjaśniającą stałe relacje między widzącym człowiekiem i widzianym światem, a jednocześnie kwantytatywną metodę dowodzenia, co należało widzieć w określonych warunkach wyznaczanych przez odległość, odbicie promieni, ich załamanie itd². Podobnie, omawiając arytmetyczną analizę percepcji muzycznej, jaką podobno wprowadzili pitagorej-czycy, przyjaciel Platona, Archytas z Tarentu, pisał:

1

Mersenne, Quaestlones celeberrlmae In C/emtslm, o. IV, vori. XXI, q. I.VII, art. XVI, Paris 1623,1696b. Na lomul irodnłowlMinąj I nowożytna) hUtoril tamki o muzyce, zob. G. Reese, Musie In the Mlddla .itir.v, Naw York 1940; Ii>, Musie In tht Renalssance, London 1954; L. Spitzer, Classlcal and Chris Ilon lileas uf World Hormony, Baltimore, Md. 1963 (przedtem „Tradilio", 1944 194.1); C.A lit uiinihiii,, Tht rullonulmtohanlcs of flexible or elastic bodłeś, 163H-I7HH, w: LHONHAHDI ttui MSI, Optra Omnlu, 2 «orle, XI, 2, Ziirich 1960, s. 15-141; C.V, Panica, Sclenll/lc em/ilrlelsm and musical lhought, w: Seventeenth Century Science..., od Uliytt, 1961, « 91 117; li *. The science of sound and musicalpractice, Science and the Arls , od, Nlilrlay niiiI lł09nl|IT, I9H1, r. 59-73; J. La Rue (ed.), Aspects of Medleval and Krnolisome Musie, Naw York 1966; R.B. LlNDSAY (ed.), Acoustics: Hlstory and phllosoyhlcol deieloymeni, llfoundlbufg Ponn. 1972; E. Grant (ed.), A Source lJook In Medleval Science, (JftlUbridge, Matm, 1974; F.V. Hunt, Origins in Acoustics: The science af sound /łom Anlhfiilly to the uit of Newton, New Haven, Conn. 1978; D.P. WAl.KMt, Studles In Mutltul Science In the lale Renalssance, London 1978 i niżej pr/.yp. 17 IM, N l )ntl K(IVIIIY| Karły vlbrntlon theory: physics and musicin theseeenteenth century „AnhiVI Im HIllM' ^1,1 WlMt NolonecR", XIV (1975), s. 169-218; P. Gouk, The role (ifnoouslles andntutlt Intory In the sclent{flc work of Robert Hooke, „Annals of Science", XXXVII (IVNII), r VI |Qf| J.C. Kasslur, Musie as a

2

model in early science, „History of Sciences”, XX (1982); H. F. Cohen, Quantifying , Musie: The science of musie in the flrst stage of the sclentflc revolutlon, 1580-1650, op. clt.\

^; F. DbBuzon, Science de la naturę et thiorie musicale chez Isaac Beeckman (1588-1637), „Revue d’histoirc des Sciences”, XXXVIII (1985), s. 97-120; A.C. Crombie, Styles of Scientific Thinking in the European Tradltion, op. clt., rozdz. 2,1 oraz 3, IV; Id., Marin Mersenne and the Science of Musie (w przygotowaniu); Id., Science, Optics and Musie in Medieval and Early Modern Thought, Hambledon Press, London 1986, gdzie zamieszczone jest studium The primary properties and secondary gualities in Galileo Galilei's natural philosophy, oraz Id., Marin Mersenne (1588-1648) and the seventeenth-century problem of scientific acceptability, „Physics”, XVII (1975); A.C. Crombie i A. Carugo, Galileo ’s Natural Philosophy (w przygotowaniu). Najlepszym ogólnym opracowaniem jest Die Musik in Geschichte und Gegenwart: Allgemeine Enzyklopódie der Musik, hrg. F. Blume, 141., Basel 1949-1968, suplement 15-, 1973—

⁴ Por. A.C. Crombie, The mechanical hypothesis and the scientific study of vision, „Proceedings of the Royal Microscopical Society”, II (1967), s. 3-112.