75686 SAM88

I

Pbbta poRyfca zagrańlont w xx l xw wieku    Główne MerunM. h*ty, tudrW, wydwierHa

cach, łea takie z możliwością uzyskania po zwycięstwie nad III Rzeszą jakichś nabytków terytorialnych kosztem pokonanych Niemiec. Na sprawę polską podczas wojny niemal od początku w tragiczny sposób rzutowała polityka nie tyle Berlina, co Związku Radzieckiego, który po 17 września 1939 r. zająi połowę terytorium Rzeczypospolitej (do spółki z Niemcami). Dnia 28 września 1939 r. podpisano ra-dziecfco-niemiecki traktat o granicy i przyjaźni, będący właściwie nowym rozbiorem Polski (często nazywany „IV rozbiorem”). Zachodnia granica ZSRR została oparta m.in. o linię Bugu. Moskwa zaczęta prowadzić politykę represji i tenoru wobec ludności polskiej oraz gruntownej sowietyzacji zajętych terenów. W dodatku przez długi czas władze radzieckie uznawały, że państwo polskie generalnie przestało istnieć w wyniku niemieckiej ofensywy. Tak więc na złą i stale pogarszającą się pozycję Polski już jesionią 1939 r. wpływał fakt, że pozostawała ona w stanie wojny nie tylko z Niemcami, ale także ze Związkiem Radzieckim, podczas gdy zachodni sojusznicy Polski - tj. Francja i Wielka Brytania - prowadziły wojnę tylko z Niemcami.

Co więcej, po klęsce Francji osamotniona Wielka Brytania nie wykluczała, że w przyszłości dojdzie do wojny niemiecko-radzieckiej. w której ZSRR będzie brytyjskim sojusznikiem. Już zresztą u schyłku 1939 r. ze strony brytyjskiej pojawiły się sugestie, że alianci nie będą mogli dopomóc Polsce w odtworzeniu jej przedwojennej granicy wschodniej. Ambasador w Londynie Edward Raczyński odnotowywał. że już wówczas „ze strony brytyjskiej dawano Polakom wyraźnie do zrozumienia, że w Londynie nikt nie zamierza zaostrzać stosunków brytyjsko-sowieckich z racji Polski”.

Raczyński Edward Bernard hrabia (ur. 19 grudnia 1891 r. w Rogali-nle. zrn, 30 llpca 1993 r. w londynie) - polityk, dyplomata, prezydent RP na uchodźstwie, pisarz. W1915 r. uzyskał doktorat z prawa na IMwenylede JagMońsUm. Później rozpoczął pracę w stułbie dyplomatycznej. W11919-1921 by! sekretarzem poselstwa ur Pani. a w L1923-1926 pcMI obowtazU pierwszego sekretarza poselstwa w londynie. Jego wielką zasługa było podjęcie działań na rzecz sku-

tcanego i mciwnfi informowania anpetsMcj opinii puMiuncj 0 sytuacji w Polsce. W1.1926-1911 pracował jako zastępca kierów nika wydziału Wschodniego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a w 1931 r. został naczelnikiem Wydziału Ustrojów Międzynarodowych. kslenlą 1932 r. objął tfanowMo DeWgata Rmiypospofatri przy lidze Narodów, lako osoba dobrze ustosunkowana w Swiede politycznym Wielkiej Brytanii i znająca tamtejsze irata w hstopa-dzie 1934 t objął prestiżowe stanówko ambasadora RP w tym kraju. Wydatnie przyczynił się do zawarcia traktatów pohko m giebkidi z 6 kwietnia i 25 sierpnia 1939 roku We wrześniu 19)91 zaangażował się w diiatalnott mającą na celu wyegzekwowany Od Wiotkiej Brytanii obowiązków sojuszniczych wobec tołifa Na stanowisku ambasadora pozostał przez całą wojną, do 3 llpca 1945 r. (aż do cofnięcia uznania władzom polskim na emigracji). Rozpaezliwtc zabiegał wówczas mjn. o pomoc dla powstania warszawskiego. Oprócz tego od lipca 19411 do Bpca 194) i kierował MSZ w rządzie gen. W. Sikorskiego Ponadto w Ulach wojny zaangażował się w prace nad pojednaniem pcMoanMn i tworzeniem Związku środkowoeuropejskiego. Po wojnie, korzystając ze swych stosunków i wpływów, działał nieoficjalnie jako przedstawiciel polskiej emigracji na terenie Wielkiej Brytanii często pełnił też rolę mediatora między skłóconymi ugrupowaniami emigracyjnymi W L 1954-1972 wraz z gen. Władysławem Andersem I Tomaszem Arciszewskim był członkiem Rady Trzech. W 1979 r. został wyniesiony do godnoici prezydenta Rzeczypospolitej na uchodźstwie I urząd ten piastował do 1986 roku.

A zatem nie wojna z Niemcami, lecz stosunek do ZSRR i miejsce Polski w planach radzieckich stały się najważniejszym, kluczowym problemem polskiej polityki zagranicznej w okresie II wojny światowej. Ofiary, jakie polscy żołnierze składali na frontach U wojny światowej, miały umocnić pozycję Polski w koalicji antyhitlerowskiej głównie po to, by uzyskać wsparcie mocarstw zachodnich w rozmowach ze Związkiem Radzieckim. Przypomnijmy, że od połowy 1941 r., kiedy Hitler zaatakował Związek Radziecki. Stalin stal się sojusznikiem Wielkiej Brytanii, a pól roku później także Stanów Zjednoczonych.

Od początku zresztą to Związek Radziecki ponosił główny ciężar wojny z Niemcami w Europie (tzw. drugi front. tj. w Europie Zachodniej, utworzony został dopiero trzy lata po niemieckim ataku na ZSRR), z tego też powodu udział Moskwy w koalicji był niezwykle cenny dla

69 ■